برای این که ایمنی ساختمان محقق شود نیاز است تا مواردی حتما رعایت شود که یکی از آن‌ها محل نصب کپسول آتش نشانی است. این کپسول باید در محلی نصب شود که در مواقع اضطراری و به منظور اطفا حریق در دسترس باشد.
نصب کپسول آتش نشانی در محل مناسب باعث می‌شود بتوانید سریعا واکنش مناسب را برای خاموش کردن آتش نشان دهید و از خسارات جانی و مالی جلوگیری بعمل آورید. در این مقاله آتشران سعی می‌کنیم شما را به طور کامل با آیین نامه کپسول های آتش نشانی و استانداردهای لازم برای نصب کپسول آشنا کنیم.
به طور کلی استاندارد نصب کپسولهای آتش نشانی تابع چند عامل است:
- فاصله کپسول های اطفا حریق
- محل نصب کپسول آتش نشانی
- تعداد کپسول اطفا حریق مور نیاز
- سطح پوشش هر کپسول
اصول و استاندارد نصب کپسول آتشنشانی
نصب درست کپسول آتشنشانی اهمیت زیادی دارد، چون در لحظه‌ی خطر، سرعت دسترسی و کارایی دستگاه می‌تواند از بروز خسارت‌های بزرگ جلوگیری کند. بنابراین باید طبق اصول ایمنی و استانداردهای سازمان آتشنشانی انجام شود.
۱. محل نصب کپسول آتشنشانی
- در مسیرهای خروج اضطراری و نزدیک درب‌ها نصب شود تا در زمان حادثه به‌راحتی قابل دسترسی باشد.
- نباید در گوشه‌های کور، پشت درها، یا نقاطی که ممکن است وسایل دیگر جلوی آن را بگیرد، نصب گردد.
- کپسول باید در محل خشک، خنک و دور از تابش مستقیم آفتاب باشد.
۲. ارتفاع نصب
- در استانداردهای ایمنی (NFPA 10 و دستورالعمل سازمان آتشنشانی ایران) آمده است که:
- برای کپسول‌هایی با وزن کمتر از ۱۸ کیلوگرم، دسته بالایی باید حداکثر ۱.۵ متر از سطح زمین فاصله داشته باشد.
- برای کپسولهای بیش از ۱۸ کیلوگرم، دسته بالایی حداکثر ۱ متر از سطح زمین باشد.
- پایینترین قسمت کپسول نباید کمتر از ۱۰ سانتیمتر از زمین باشد.
۳. نحوه نصب و نگهداری
- کپسول باید روی پایه یا دیوار با بست فلزی محکم نصب شود تا در اثر لرزش یا ضربه نیفتد.
- در مکان‌هایی با تردد بالا (مثل کارگاه یا پارکینگ)، بهتر است از محفظه مخصوص یا جعبه آتش نشانی فلزی محافظ استفاده شود.
- نباید روی زمین یا گوشه دیوار قرار گیرد، چون ممکن است آسیب ببیند یا در دسترس نباشد.
۴. تعداد و فاصله کپسول‌ها
- در محیطهای عمومی یا کارگاهی، باید به گونه‌ای نصب شود که هیچ نقطهای بیش از ۱۵ متر از نزدیکترین کپسول فاصله نداشته باشد.
- برای هر ۲۰۰ متر مربع حداقل یک کپسول آتشنشانی مناسب نوع خطر لازم است.
- در محل‌هایی با خطر بالاتر (مثلاً انبار سوخت یا آشپزخانه صنعتی) باید تعداد و ظرفیت بیشتری نصب شود.
۵. علائم و تابلوهای راهنما
- بالای هر کپسول باید تابلو یا برچسب مشخص‌کننده نوع کپسول نصب شود (مثلاً: کپسول آتش نشانی co2، پودر و گاز، آب و کف).
- علامت باید در ارتفاع چشم و با رنگ قرمز و سفید قابل مشاهده باشد.
۶. بازرسی و نگهداری دوره‌ای
- کپسول‌ها باید ماهانه به‌صورت چشمی بررسی شوند تا از سلامت ظاهری و فشار داخل آن اطمینان حاصل شود.
- سرویس سالانه توسط شرکتهای مجاز آتشنشانی انجام شود.
- اگر عقربه فشار در ناحیه قرمز است یا پلمب شکسته، باید فوراً سرویس یا تعویض شود.
محل نصب کپسول آتش نشانی
کپسول آتش نشانی باید نزدیک در ورودی و خروجی و در معرض دید نصب گردد.
برای نصب کپسول روی دیوار از بست‌های مخصوص این کار استفاده کنید.
در ساختمانهای بزرگ باید چند کپسول در مکان‌هایی که دسترسی راحتی برای همگان دارد نصب شود.
قرار دادن دستورالعمل در کنار هر کپسول الزامی است.
محل نصب کپسول باید به گونه‌ای باشد که کپسول آسیب نبیند و دور از مواد اشتعال زا و خطرناک باشد.
از قرار دادن کپسول در فضای باز و در معرض تابش مستقیم نور خورشید، برف یا باران خودداری کنید.
در ساختمانهای چند طبقه برای هر طبقه باید کپسول آتش نشانی مجزا در نظر گرفته شود.
کپسول آتش نشانی باید روی آویز مخصوص خود به نحوی قرار گیرد که برچسب های شارژ سالیانه و تست هیدرواستاتیک آن کاملا مشخص و قابل خواندن باشد. همچنین برچسب نوع کلاس بندی خاموش کننده و دستورالعمل استفاده از کپسول کاملا قابل دید باشد.
در صورتی که کپسول ها داخل کابینت و یا فرورفتگی‌های داخل دیوار قرار دارند به هیچ وجه نباید کابینت آن‌ها قفل شود. محل کابینت حتما باید نشانه‌گذاری شده باشد و کاملا در معرض دید باشد.
ارتفاع نصب کابینت ها شبیه ارتفاع نصب کپسول ها در حالت عادی است.
از آنجایی که احتمال افزایش دمای داخل کابینت وجود دارد باید برای کابینت محفظه‌های تهویه هوا در نظر گرفته شود.
حتما در نگهداری از انواع کپسول دقت لازم را به عمل آورید و به صورت منظم و سالانه آن را سرویس و شارژ نمایید.
محل نصب کپسول آتش نشانی در ساختمان کجاست؟
چون محل دقیق نصب کپسول آتشنشانی در ساختمان یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در کنترل سریع آتش‌سوزی است.
در واقع حتی اگر بهترین نوع کپسول را داشته باشی، اگر جای درستی نصب نشده باشد، در زمان حادثه عملاً بی‌فایده خواهد بود.
در ادامه، توضیح می‌دهم محل استاندارد نصب کپسول آتشنشانی در ساختمان‌ها (مسکونی، اداری و تجاری) طبق دستورالعمل سازمان آتشنشانی ایران و استاندارد بین‌المللی NFPA 10
۱. در نزدیکی ورودی‌ها و مسیرهای خروج اضطراری
- کپسول باید در محلی نصب شود که در زمان آتش‌سوزی، قبل از ورود به محل خطر، قابل دسترسی باشد.
- بهترین مکان، نزدیک درب خروج یا ورودی اصلی طبقه است تا هنگام فرار بتوان به سرعت از آن استفاده کرد.
۲. در مسیرهای پرتردد و قابل مشاهده
- کپسول نباید در مکان پنهان، پشت در، داخل کمد یا پشت وسایل نصب شود.
- باید در معرض دید و در دسترس عموم باشد تا افراد در لحظه‌ی اضطراری فوراً آن را ببینند و استفاده کنند.
- در ساختمانهای چندطبقه، باید در راه‌پله‌ها یا پاگردها نصب شود.
۳. در نزدیکی منابع خطرزا
در بخش‌هایی که خطر آتش‌سوزی بیشتر است، نصب الزامی است، مثلاً:
- آشپزخانه‌ها و موتورخانه‌ها
- پارکینگ و انبارها
- محل تابلو برق اصلی یا ژنراتور
- محل نگهداری مواد قابل اشتعال (مثل رنگ یا بنزین)
۴. در هر طبقه و در فواصل مناسب
- در ساختمانهای بزرگ، باید به‌گونه‌ای نصب شود که هیچ نقطهای بیش از ۱۵ متر از نزدیکترین کپسول فاصله نداشته باشد.
- در هر طبقه حداقل یک کپسول مناسب با نوع خطر همان فضا نصب شود.
برای مثال: - پارکینگ → پودر و گاز
- آشپزخانه → CO₂ یا فوم
- دفتر اداری → پودر و گاز
۵. ارتفاع نصب از سطح زمین
بر اساس استاندارد:
- برای کپسولهای زیر ۱۸ کیلوگرم → دسته بالایی حداکثر ۱.۵ متر از زمین باشد.
- برای کپسولهای بیش از ۱۸ کیلوگرم → دسته بالایی حداکثر ۱ متر از زمین باشد.
- پایینترین قسمت کپسول حداقل ۱۰ سانتیمتر از زمین فاصله داشته باشد.
۶. همراه با علامت راهنما
- بالای کپسول باید تابلو مشخص‌کننده (Fire Extinguisher) نصب شود تا از فاصله قابل مشاهده باشد.
- تابلو باید با رنگ قرمز و زمینه سفید در ارتفاع چشم نصب گردد.
۷. عدم نصب در مکان‌های زیر
کپسول آتشنشانی نباید در این مکانها نصب شود:
- پشت درها یا پرده‌ها
- نزدیک بخاری یا وسایل گرمایشی
- مکان‌های مرطوب یا در معرض نور مستقیم خورشید
- نقاطی که احتمال سقوط یا ضربه وجود دارد
محاسبه تعداد کپسول آتشنشانی
۱. حجم یا سطحی را که باید محافظت شود مشخص کن: یعنی متراژ اتاق، طبقه یا فروشگاه را بدان؛ مثلاً «اتاق ۳۰ متر مربع» یا «طبقه‌ای به وسعت ۲۰۰ متر مربع».
۲. ببین محیط کم‌خطر است یا پرخطر:
- اگر دفتر یا خانه است → «خطر کم یا معمولی».
- اگر آشپزخانه، پارکینگ، انبار مواد اشتعال‌پذیر یا کارگاه است → «خطر بالاتر».
۳. بدان هر کپسول یک محدوده پوشش دارد: هر مدل کپسول (اندازه و نوعش) می‌تواند حدوداً یک مساحت مشخصی را پوشش دهد — یعنی با یک کپسول تا آن مساحت میتوان آتش را سریعاً کنترل کرد. (این مقدار را تولیدکننده یا استانداردها می‌گویند.)
فرمول ساده
تعداد کپسول = «مساحت کل» تقسیم بر «مساحت پوشش یک کپسول»، بعد گرد کن به بالا.
یعنی اگر طبقه‌ات ۲۰۰ متر است و هر کپسول ۷۰ متر را پوشش می‌دهد: ۲۰۰ ÷ ۷۰ = 2.85 → باید ۳ کپسول بگذاری.
ولی یک قانون خیلی مهم‌تر وجود دارد:
هیچ‌کس نباید بیش از یک مسیر مشخصی تا نزدیکترین کپسول راه برود. یعنی هر نقطه در فضا باید از نظر فاصله پیاده‌روی تا نزدیکترین کپسول قابل قبول باشد. اگر جایی خیلی دور می‌افتد، حتی اگر تعداد کل کپسول به‌ظاهر کافی باشد، باید یکی نزدیک آن نقطه اضافه کنی.
قرار دادن کپسول‌ها
- کنار درب‌ها، راهروها و خروجی‌ها نصب کن.
- نگذار کپسول پشت میز یا داخل کابینت یا جایی پنهان باشد.
- تابلو و جای مشخص بزن تا همه ببینند.
دو مثال سریع و ساده
- آپارتمان کوچک ۵۰ متر مربعی (محیط کم‌خطر): معمولاً ۱ یا ۲ کپسول در دو نقطهِ قابل‌دسترس کافی است.
- فروشگاه ۴۰۰ متر مربعی (محیط تجاری): اگر هر کپسول حدود ۱۰۰ متر را پوشش دهد نیاز به حدود ۴ کپسول هست — اما حتماً چک کن که هیچ نقطهای بیش از فاصله مجاز تا کپسول نباشد.
چند نکته مهم که همه باید بدانند
- همیشه حداقل یک کپسول در هر طبقه داشته باش؛ حتی اگر کوچک باشد.
- نوع کپسول را متناسب با محل انتخاب کن: آشپزخانه با چربی → نوع مخصوص؛ برق و تجهیزات → نوع مناسب برای برق.
- بعد از هر استفاده (حتی کم) کپسول را شارژ یا تعویض کن.
- هر چند ماه یک‌بار وضعیت فشار و پلمپ کپسول را کنترل کن.
فاصله استاندارد انواع خاموش کننده های آتش از یکدیگر
دو عامل نوع کپسول و مساحت محل در تعیین فاصله کپسول آتش نشانی از یکدیگر تاثیر دارد. به تبع برای مکانی که مساحت زیادی دارد در صورتی که از کپسول های کوچک استفاده شود باید فاصله بین آن‌ها کم باشد.
| آتش A (چوب و مواد سوختنی) | 75 فوت |
| آتش B (مواد نفتی و ….) | 50 فوت |
| آتش C (الکتریکی) | با توجه به سایر کپسول های قرار گرفته در محیط تعیین می‌شود |
| آتش D (فلزات قابل اکسید) | 75 فوت |
البته باز هم با توجه به محیط و مواد قابل اشتعالی که در آن قرار دارد میزان فاصله کپسول های آتش نشانی می‌تواند تغییر کند. ممکن است کارشناس آتش نشانی براساس مواردی که گفتیم تشخیص دهد که فاصله دیگری باید رعایت شود.
چه تعداد کپسول برای محیط شما مناسب است؟
زمانی که میخواهید برای ساختمان خود کپسول آتش نشانی تهیه کنید باید بدانید چه تعداد کپسول باید تهیه شود. برای این کار ابتدا لازم است برآوردی از مواد سوختنی و قابل اشتعال در محیط خود داشته باشید.
موارد زیر را باید در این برآورد مد نظر قرار دهید:
- محاسبه سطح کارگاه
- تعیین دانسیته مواد سوختی
- تعیین مکان از نظر میزان حریق
- تخمین حداکثر سطح احتمالی حریق
- تعیین ارزشی کالاها و دستگاه‌ها
- تعیین فاکتور خاموش کنندگی
بعد از مشخص کردن عواملی که به آن‌ها اشاره کردیم از تقسیم مساحت کارگاه به سطح تحت پوشش کپسول تعداد کپسول مورد نیاز خود را به دست آورید.
پس از مشخص کردن تعداد کپسول مورد نیاز لازم است برای تهیه آن نکات دیگری را هم در نظر بگیرید که در مقاله راهنمای خرید کپسول آتش نشانی مناسب به طور کامل این نکات را شرح داده‌ایم که توصیه می‌کنیم حتما مطالعه نمایید.
سطح پوشش کپسول های آتش نشانی
یکی دیگر از عواملی که در انتخاب تعداد کپسول مورد نیاز تاثیر دارد شعاع پوشش دهندگی کپسول است که براساس نوع و سایز کپسول و وزن آن تعیین می‌گردد. اما به طور کلی فاصله دسترسی برای خاموش کننده های گروه A برابر 23 متر و برای خاموش کننده های گروه B برابر 9 متر در نظر گرفته می‌شود.
ارتفاع نصب کپسول آتش نشانی
اتحادیه ملی محافظت در مقابل آتش (NFPA) ارتفاع استاندارد نصب کپسول آتش نشانی را به این صورت تعریف کرده است:
برای کپسول های آتش نشانی که وزن آن‌ها کمتر از 18 کیلوگرم است باید در جایی نصب شوند که سر خاموش کننده آن‌ها حداکثر 1.5 متر از زمین فاصله داشته باشد.
در مقابل خاموش کننده هایی که وزن آن‌ها بیشتر از 18 کیلوگرم باشد باید در محلی نصب شوند که سر خاموش کننده در ارتفاع بالای 1 متر از سطح زمین قرار گرفته باشد.
در مورد کپسول های آتش نشانی دیگر باید در ارتفاع 10 سانتی متری از کف زمین قرار گیرد.
خاموش کننده های چرخدار باید روی زمین و مکان تعیین شده خود قرار بگیرند و به هیچ عنوان جابجا نشوند.
هرگز کپسول های خاموش کننده قابل حمل با دست نباید روی زمین قرار بگیرند.
برای مشاوره در زمینه خرید و اطلاع از قیمت کپسول ها با کارشناسان ما تماس بگیرید:
١٨٨٨ ٨٨٦٨ (خط ویژه)
جمع‌بندی
نصب صحیح کپسول آتشنشانی نقش بسیار مهمی در حفظ ایمنی ساختمان دارد. این تجهیزات باید در محلهای قابل دید و دسترسی، نزدیک دربهای خروج اضطراری و در ارتفاع استاندارد نصب شوند تا در زمان حادثه بتوان به‌سرعت از آن‌ها استفاده کرد.
همچنین رعایت فاصله مناسب بین کپسول‌ها، سرویس و شارژ سالانه، و استفاده از تابلوهای مشخص‌کننده، از الزامات ایمنی محسوب می‌شود. انتخاب محل مناسب و نگهداری اصولی، تضمین می‌کند که در صورت بروز آتش‌سوزی، بتوان با واکنشی سریع و مؤثر از خسارات جانی و مالی جلوگیری کرد.
سوالات متداول
1. محل استاندارد نصب کپسول آتشنشانی کجاست؟
کپسول باید در محلهای قابل دید، نزدیک دربهای خروج و مسیرهای اضطراری نصب شود تا در مواقع خطر، سریع در دسترس باشد. همچنین باید از تابش مستقیم آفتاب، رطوبت و وسایل گرمایشی دور باشد.
2. ارتفاع مناسب برای نصب کپسول آتشنشانی چقدر است؟
طبق استاندارد NFPA 10 و دستورالعمل سازمان آتشنشانی:
- برای کپسولهای زیر ۱۸ کیلوگرم: دسته بالایی حداکثر ۱.۵ متر از زمین فاصله داشته باشد.
- برای کپسولهای سنگینتر از ۱۸ کیلوگرم: دسته بالایی حداکثر ۱ متر از زمین باشد.
- پایینترین قسمت کپسول حداقل ۱۰ سانتیمتر از سطح زمین فاصله داشته باشد.
3. فاصله بین دو کپسول آتشنشانی چقدر باید باشد؟
فاصله استاندارد بسته به نوع خطر و محیط متفاوت است:
- برای آتش نوع A (چوب و مواد جامد): حداکثر ۲۳ متر
- برای آتش نوع B (مایعات قابل اشتعال): حداکثر ۹ متر
در محیطهای معمولی نباید هیچ نقطهای بیش از ۱۵ متر از نزدیکترین کپسول فاصله داشته باشد.
4. چند کپسول آتشنشانی برای ساختمان لازم است؟
برای هر ۲۰۰ متر مربع حداقل یک کپسول آتشنشانی لازم است، اما تعداد دقیق به نوع کاربری، مواد قابل اشتعال و چیدمان فضا بستگی دارد. در ساختمانهای چندطبقه باید در هر طبقه حداقل یک کپسول نصب شود.
5. آیا میتوان کپسول را روی زمین گذاشت؟
خیر. کپسول نباید روی زمین قرار گیرد، چون ممکن است آسیب ببیند یا در دسترس نباشد. باید روی پایه، دیوار یا درون کابینت مخصوص نصب شود.
6. آیا نگهداری و سرویس کپسول آتشنشانی ضروری است؟
بله، بسیار مهم است. باید ماهی یک‌بار از نظر ظاهری بررسی و سالیانه توسط شرکتهای مجاز شارژ و سرویس شود. اگر فشار کپسول در محدوده قرمز باشد یا پلمب آن شکسته باشد، باید فوراً تعویض یا شارژ شود.
7. در ساختمانهای مسکونی، کپسول در کجا نصب شود؟
در نزدیکی درب ورودی واحد، پارکینگ و آشپزخانه بهترین محل‌ها هستند. در ساختمانهای چندطبقه نیز باید در پاگرد یا راهپله نصب شود تا در مواقع اضطراری سریع در دسترس باشد
