طراحی ایمنی از حریق
اهداف کارشناسان و معماران در طراحی ساختمانی که حد قابل قبولی از ایمنی حریق در آن رعایت شده باشد از طریق حداقل ساختن خطرهای این محصولات به دست می‌آید. یک کارشناس باید از این اهداف و روش‌های محصول به آنها آگاه باشد.
مجموعه وسایل و امکاناتی که با تدابیر بخصوص برای رسیدن به اهداف مذکور مورد استفاده قرار می‌گیرند تحت عنوان اجزای ایمنی حریق در نظر گرفته می شود.
این اجزا بستگی به چیزهایی دارند که در عمل ساخته و یا نصب شده اند، مثلا درب مقاوم تریق، شبکه بارنده خودکار، پله های خروج اضطراری و غیره، لازم است تا از اشتباه این اجزا با روش‌ها و اهداف کلی‌تری که باید توسط معماران رعایت شوند، پرهیز گردد.
فضابندی ابزار مفیدی است برای کمک به طرح، اما اگر بدون درک قبلی مورد استفاده قرار گیرد ، نمی‌تواند به صورت روشی موثر برای محدود کردن حریق و یا رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده بیانجامد. برای رسیدن به این انتقادات لازم است تا طراح درک خوبی از اصول ایمنی حریق داشته باشد.
اهداف ایمنی حریق
فرایند طراحی را می‌توان از زاویه تلاش‌هایی که یک کارشناس برای تأمین یک سری از اهداف انجام می‌دهد، نگریست: جستجو جهت یافتن راه حل‌های فیزیکی برای یک سری از مسائل و مشکلات. این اهداف شامل جوانی زیبایی شناسی، فنی و اقتصادی می‌گردد. برای موفقیت آمیز بودن طراحی ساختمان، باید بین تمام جوانب بالا تعادلی برقرار گردد. یکی از اهداف فني، محافظت ساختمان در برابر آتش است.
ایمنی در برابر آتش به طور عادی شامل هر دو مبحث ایمنی جانی و مالی، چه در ساختمان مورد نظر و چه در اطراف آن می شود. بنابراین اهداف ایمنی حریق شامل هر دو بعد ایمنی جانی و مالی می شود.
همان طور که قبلا ذکر شد گاهی اوقات اهداف دیگری عنوان می‌شوند که در حقیقت جزئی و یا ترکیبی از همین دو هدف هستند. مثلا در طراحی ایمنی حریق بیمارستان‌ها، از حفظ خدمات درمانی به عنوان یک هدف یاد می‌شود. برای جلوگیری از مرگ افراد پر اثر به تعویق افتادن جراحی با معالجات). در حالی که این تیتر گونه‌ای از ایمنی جانی و محافظت از اموال است و نمی‌توان آن را به طور کامل یک هدف جدید قلمداد کرد. تلاش کارشناس و معمار در طراحی ایمنی جانی باید این باشد که احتمال مرگ با جرح ساکنان ساختمان بر اثر آتش سوزی را کاهش دهد.
همچنین هدف ایمنی مالی این است که احتمال از بین رفتن اسباب و اثاث درون ساختمان به سطح قابل قبولی کاهش یابد. کارشناس باید در جستجوی راه‌هایی باشد که ساختمان حتی الامکان زمان بیشتری در برابر آتش پایداری کند و پس از آن نیز قابل تعمیر باشد، همچنین ساختمان باید در طول آتش سوزی برای عملیات آتش نشانی امنیت جانی داشته باشد.
دو محصول اصلی احتراق با اهداف ایمنی در ارتباط هستند و به طور تقریبی می‌توان گفت که ایمنی جانی با محافظت افراد از تمامی محصولات ناشی از آتش سوزی حاصل می‌شود در حالی که محافظت اموال و دارایی‌ها با دور نگاه داشتن حرارت از ساختمان به دست می آید. این تعریف بسیار ساده، خلاصه‌ای مفید از اهدافی است که باید توسط کارشناسان و معماران تأمین شود و خطرهایی است که آنها باید از آن اجتناب ورزند.
روش‌های رسیدن به اهداف ایمنی حریق
کارشناسان و معماران برای رسیدن به اهداف ایمنی حریق از ۵ روش می‌توانند استفاده کنند:
- پیشگیری
با کنترل افروزش و منابع مواد سوختی اطمینان حاصل شود که آتش سوزی آغاز نخواهد شد.
- شبکه‌های اخطاری محافظ
اطمینان از این که در صورت رخ دادن هرگونه آتش سوزی، سیستم‌های فعال محافظت حريق عمل کرده و ساکنان را مطلع خواهند ساخت.
- مسیرهای فرار
اطمینان از این‌که ساکنان ساختمان و اطراف آن، در صورت رخ دادن آتش سوزی و قبل از این که در معرض خطر دود و حرارت قرار گیرند، قادر خواهند بود خود را به یک محل امن برسانند.
- فضابندی
تقسیم منطقی ساختمان به کوچکترین واحدهای ممکن برای اطمینان از این‌که خسارات جانی و مالی محدود به مساحت کوچکی خواهد بود.
- اطفای حریق
اطمینان از این‌که می توان آتش را به سرعت و با حداقل خسارات، خاموش ساخت.
چنانچه بخواهيم ترتیبی منطقی برای این روش در نظر بگیریم. روشن است که پیشگیری در مکان اول قرار خواهد گرفت و فقط در صورت شکست آن است که روش‌های دیگر مورد استفاده قرار می گیرند. چنانچه پیشگیری موفقیت آمیز باشد سایر روش‌ها کاربردی پیدا نخواهند کرد. اما به هر حال با توجه به این که هیچ‌گاه نمی‌توان از این موضوع مطمئن بود، روش‌های یاد شده را نیز باید در طراحی در نظر گرفت.
شبکه‌های هشداردهنده یا اخطاری محافظ حتی اگر کاملا موفق عمل کنند، خود به تنهایی قادر به تأمین ایمنی جانی و مالی نخواهند بود، اما نقش کلیدی آنها به گونه‌ای است که باید به عنوان یکی از روش‌های تأمین ایمنی مورد استفاده قرار گیرند.
در صورتی که سیستم‌های هشدار دهنده به درستی عمل کنند استفاده از مسیرهای قرار و اطفای حریق میسر خواهد بود اما در صورتی که سیستم‌های فوق موجود نبوده و یا به درستی عمل نکنند فضابندی ساختمان تنها شیوه باقی مانده برای تأمین ایمنی خواهد بود. پنج روش مذکور چارچوبی است که کارشناس و معمار باید طراحی خود را در آن بگنجاند. در ساختمانی که هر پنج روش یاد شده در طراحی آن رعایت شده باشد، سقف خوبی از ایمنی وجود دارد.
اجزای ایمنی حریق
برای تأمین ایمنی حریق، طراح از اجزای تشکیل دهنده آن استفاده می نماید. این اجزا شامل خود ساختمان، مبلمان، تزئینات، اثاث و ساکنان می‌گردد. تعداد این اجزا نامحدود بوده و به نحوه طبقه بندی آنها بستگی دارد. به عنوان مثال: سیستم ارزیابی فعلی سازمان بهداشت جهت ایمنی حریق بیمارستان ها، ۲۰ جزه از این‌گونه را معرفی کرده است که توجه به آن الگوی مناسبی را برای تأمین ایمنی این نوع ساختمان ها در برابر حریق فراهم می‌کند.
کارکنان بیمارستان، بیماران و ملاقات‌کنندگان، عوامل موثر بر حرکت دود، نواحی محافظت شده کانال‌ها، لوله‌ها، مسیر عبور سیم‌ها و فایل‌ها، محافظت در برابر خطرها، نماهای داخلی، مبلمان، دسترسی به نواحی محافظت شده، خروجی‌های مستقیم، فاصله تا خروجی، راه پله‌ها، آسانسورها، راهروها، شبکه های اخطاری محافظ، علامات و تابلوهای هشدار دهنده، تجهیزات دستی اطفای حریق، روشنایی خروجی های اضطراری، سیستم های خودکار اطفای حریق، خدمات آتش نشانی.
البته در ساختمان‌های دیگر، انواع متفاوتی از اجزا باید مورد ملاحظه قرار گیرند. تنها موارد واضحی از قبیل دستگاه های پرتابل محصولات حریق نیستند که باید ملحوظ شوند بلکه هر چیزی از نمای دیوارها تا مدیریت ساختمان با این موضوع مرتبط است.
هر یک از اجزا ممکن است در ارتباط با یک یا هر پنج روش ایمنی حریق باشد و همین رابطه پیچیده بین آن‌هاست که درک صحیح از روش‌های ایمنی و اتخاذ یک روش منطقی و موثر را ضرورت می‌بخشد.
همچنین باید به ارتباط واکنش‌های متقابل بين اهداف، روش‌ها و خود اجزای ایمنی توجه شود، به همین دلیل هیچ تدبیر ایمنی حریق را نباید به تنهایی و جداگانه در نظر گرفت بلکه تأثير کلی آن باید مورد نظر باشد. برای مثال، شبکه های بارنده خودکار با جلوگیری از گسترش حریق باعث محافظت اموال می گردد. این ایجاد محدودیت در ابعاد آتش باعث کاهش خطر سقوط سازه ساختمان و نیز کاهش تولید دود می‌شود.
همچنین با محدود شدن آتش، زمان بیشتری در اختیار ساکنان گذاشته می‌شود تا بتوانند از محل حريق دور شوند. اما از طرف دیگر، پاشیده شدن آب بر روی دود، دمای آن را پایین آورده و احتمالا می تواند باعث افزایش تجمع دود در محل حریق شود. متعاقبأ ممکن است فشار دود کاهش یافته و تجمع آن در راه پله‌ها افزایش یابد.
بیشتر بخوانید: آموزش‌های عمومی آتش نشانی و پیشگیری از حریق
این مشکلات خطر تلف شدن افراد بر اثر استنشاق دود را افزایش خواهد داد. ضمن این که همیشه این امکان وجود دارد که سیستم فوق به خوبی عمل نکنند و چه از نظر جانی، چه از نظر مالی، باعث افزایش خطر گردد.
شرکت آتشران ارائه دهنده‌ی انواع تجهیزات ایمنی با کیفیت است. می‌توانید برای دریافت مشاوره درباره انواع محصولات ایمنی با شرکت آتشران تماس بگیرید.