افزایش جمعیت در شهرهای بزرگ و به تبع آن نیاز به ساختمانهای بیشتر برای سکونت این افراد باعث شده تا برج‌ها و ساختمانهای بلند مرتبه افزایش چشم گیری در این شهرها داشته باشد. از طرف دیگر وقوع حوادث اجتناب ناپذیر است حال چه به دست انسان اتفاق بیفتد و یا عوامل طبیعی مسبب باشد. حفظ جان افراد در ساختمانهای بلند به طور قطع نسبت به ساختمانهای دیگر هم سختی بیشتری دارد و هم نیروی بیشتری را می طلبد چرا که دسترسی به طبقات بالایی برای نیروهای امدادی دشواری بیشتری دارد. همه این دلایل باعث می‌شود رعایت ضوابط ایمنی در این ساختمان‌ها از اهمیت ویژه ای برخوردار باشد.
ضوابط و قوانینی مانند مبحث سوم مقررات ملی ساختمان در این زمینه مطالبی را ارائه کرده‌اند که پیمانکاران امر ساخت و ساز باید آن را ملاک عمل خود در طراحی و اجرای این قبیل ساختمان‌ها قرار دهند. همین طور سازمان‌های ذی ربط مانند شهرداری تهران و سازمان نظام مهندسی ساختمان به طور جدی‌تری بر نقشه‌های طراحی و عملیات اجرا در این نوع ساختمان‌ها نظارت دارند.
در این مقاله از سایت شرکت آتشران راه های تخلیه و گریز را بیان می‌کنیم. در بین این راه‌ها به بخش نجات و تخلیه توسط هلی کوپترها به علت اهمیت بیشتری که دارد به طور مفصل‌تر می‌پردازیم.
ابزارهای خروج از ساختمان های بلند مرتبه در مواقع اضطراری
در زمان وقوع حریق استراتژی‌های مختلفی را می‌توان اتخاذ کرد که می‌تواند ترکیبی از گریز افراد و پناه دادن آن‌ها باشد.
برای عملی کردن استراتژی فرار از محل حریق نیاز به ابزارهایی است که بتواند به نحوی موثر افراد را از محل حادثه خارج کند.
- راه پله‌ها
از قدیمی ترین ابزارهای فرار می‌توان راه پله‌ها را نام برد. استراتژی فرار با استفاده از راه پله‌ها براین اصل استوار است که باید جمعیت را به صورت ایمن و با کمترین ازدحام به محل کاملا امن منتقل کرد.
- آسانسورها
اما آسانسورها هم گزینه خوبی برای فرار از محل حادثه هستند و می‌توانند باعث تسریع در عملیات تخلیه ساختمانهای بلند مرتبه شوند. یکی از مهمترین عوامل در مورد آسانسورهای ایمن سازی شده، تعداد طبقاتی است که آسانسور در آن‌ها توقف دارد. به صورت ماکزیمم هر آسانسور به 92 طبقه سرویسدهی می‌کند. مسئله زون بندی نیز در بهبود عملکرد و به کارگیری بهینه آسانسور بسیار موثر است. ممکن است در ساختمانهای بلند مرتبه از آسانسورهای شاتل که وظیفه اتصال لابی های بالایی ساختمان را بر عهده دارند، استفاده شود.
- هلیکوپترها
سایر امکانات نظیر هلیکوپترها هم در خاموش کردن بسیاری از آتش سوزی‌ها به کار گرفته می‌شود و استفاده از این امکانات توانسته در اطفا حریق موثر واقع شود.
تخلیه توسط هلی کوپترها، یکی از راهکارهای گریز از ساختمان های بلند مرتبه
در بسیاری از عملیات های امداد و نجات از هلیکوپترها استفاده می‌شود. در مواردی مانند حمل و نقل تجهیزات، تخلیه افراد و همچنین امداد رسانی، به خوبی می‌توان از هلیکوپترها استفاده کرد و عملیات نجات را تسریع بخشید.
از آنجایی که هلیکوپترها در محل هایی با شرایط بسیار محدود قابلیت استفاده بالایی دارند می‌توان از این وسیله در امداد و نجات به خصوص برای انتقال مصدومان در ساختمان های بلند مرتبه استفاده کرد.
مزایای استفاده از هلیکوپترها برای عملیات نجات
- سرعت بالا در رساندن نیروهای امداد رسانی به محل حادثه
- سرعت بالای انتقال مصدومان و مجروحان
- عدم تاثیر پذیری از ترافیک و مشکلات دیگر در شهرهای بزرگ
- عدم تاثیر پذیری از برخی محدودیت های محلی.
- توانایی مانور بالا
- توانایی تخلیه حجم مناسب افراد در صورت تعدد هلیکوپترهای موجود در ناوگان
با وجود تمام مواردی که در مورد مزایای استفاده از هلیکوپترها برای عملیات نجات ذکر کردیم در بسیاری از منابع مطالعاتی از هلیکوپتر به عنوان یکی از اجزاء اصلی عملیات امداد و نجات در ساختمان های بلند مرتبه نام برده نشده است.
در برخی از کشورها از جمله هند برای ساختمان های بلند مرتبه، محل فرود هلیکوپتر بر روی بام پیش بینی شده است تا در موقع بروز آتش سوزی بتوان از هلیکوپتر برای تخلیه ساکنان و اطفای حریق استفاده کرد. البته در کشور آمریکا و بعضی از کشورهای دیگر این ضابطه به شکل قانون در نیامده و اجباری نیست. علت آن هم محدودیت های حاکم بر عملیات صورت گرفته توسط هلیکوپترها است.
استفاده از هلیکوپترها با توجه به نیاز مبرم به هدایت و پشتیبانی از ایستگاه زمینی در هنگام بروز حوادث گسترده مانند زلزله به نحوی که پایگاه های زمینی از کار بیافتند با اختلال چشمگیری مواجه می شود.
عواملی وجود دارند که باعث می شوند عملکرد هلیکوپترها به شکل چشمگیری کاهش پیدا کند که در اینجا به این موارد اشاره می کنیم:
چه عوامل عملکرد هلیکوپترها را کاهش میدهند؟
- عوامل جوی مانند بارش باران یا برف، وزش بادهای شدید و طوفان، ضعف در میدان دید، توربولانس هوا، یخزدگی
- نبود فضای مناسب برای فرود و برخاست هلیکوپترها
- آلودگی یا آماده نبودن پد فرود هلیکوپتر
- کاهش شدید عملکرد در دماهای بالا
- نیاز به مدیریت فضای هوایی
- تعداد کم هلیکوپترها به نسبت افراد نیازمند امدادرسانی
- هلیکوپترهای موجود در کشور امکان خدمت رسانی در شب را ندارد
- امکان خستگی خلبانان به خصوص در عملیات نجات با یک خلبان
- زمان بر بودن عملیات تخلیه و نجات
بی نظمی و هجوم احتمالی افراد نیازمند به امداد که ممکن است به برخورد با پره‌های هلیکوپتر و بروز حادثه منجر شود. - توانایی حمل بسیار معدود افراد در مقایسه با تعداد زیاد افراد یک ساختمان بلند مرتبه که در دمای بالا کاهش نیز می‌یابد. عمده هلیکوپترهای امداد و نجات بر پایه هلیکوپترهای نظامی ساخته شده اند و ظرفیت آن‌ها به طور متوسط 9 نفر است. این تعداد در مقایسه با تعداد افراد نیازمند نجات از ساختمان بسیار ناچیز است.
- تعبیه پد فرود هلیکوپتر در برخی موارد نیازمند تقویت سازه و صرف هزینه های قابل توجه برای احداث پد بر روی سقف ساختمان ها می شود. به همین دلیل این موضوع در بسیاری از کشورها دارای الزام قانونی نیست.
علاوه بر مواردی که گفتیم تخلیه اضطراری توسط هلیکوپترها می‌تواند مشکلات دیگری هم داشته باشد.
ادواتی که روی بام برج های بلند مرتبه تعبیه شده مانند آنتن های مخابراتی، کابل های مختلف و …. باعث محدود شدن فضای پروازی هلیکوپتر می شود. همچنین دودی که از آتش سوزی در برج های بلند مرتبه ایجاد می شود می تواند فضای دید خلبان هلیکوپتر را محدود کند. موضوع دیگری که وجود دارد این است که حادثه دیدگان چگونه خود را به پد هلیکوپتر تعبیه شده روی بام برسانند؟ این موضوع مشکل بزرگی برای افراد گرفتار شده در ساختمان است. این افراد باید خود را به پد هلیکوپتر تعبیه شده روی بام برسانند و برای این کار باید از تعداد زیادی پله بالا بروند. این کار در شرایط آتش سوزی در ساختمان، ازدحام و همین طور وجود دود برای بسیاری از این افراد به خصوص افراد مسن و ناتوان غیر ممکن است.
هدف از تعبیه پد هلیکوپتر رسیدن گروه آتش نشانان به محل وقوع آتش سوزی از بخش بالایی ساختمان است. اما در بسیاری از آتش سوزی‌هایی که در ساختمانهای بلند مرتبه دنیا روی داده، وسعت آتش سوزی به حدی زیاد است که با یک تیم کوچک آتش نشانان و تجهیزات محدود امکان مهار آتش وجود ندارد.
از طرفی خاموش کردن آتش از بخش پایینی آن به مراتب ساده تر و کم خطرتر از اطفاء آن از بالا است. دلیل این موضوع هم به وجود گازهای داغ و مسمومی برمی‌گردد که به سمت بالا حرکت می کنند و آتش نشانانی که از بالا وارد ساختمان شده اند برای مقابله با آتش باید به سمت پایین حرکت کنند که باعث می شود بیشتر در معرض گازهای داغ و مسموم قرار بگیرند و کار اطفا حریق دچار مشکل شود.
با توجه به همه موارد ذکر شده در این مقاله باید بگوییم که موضوع به کارگیری هلیکوپترها به عنوان راه حل اصلی خروج افراد و یا اجرای عملیات امداد و نجات نیاز به تامل و بررسی دارد.
تاییدیه آتش نشانی برای ساختمانهای بلندمرتبه
تاییدیه آتش نشانی وزارت بهداشت ، گواهی است که راجع به تایید ایمنی سیستم اعلام و اطفاء حریق در معماری و ساخت ساختمان، ساختمان بلند مرتبه (برج ها ) و چند طبقه، کلینیک، دندانپزشکی، فیزیوتراپی، و لابراتوار و … از طرف سازمان آتش نشانی جهت صدور پروانه توسط وزارت بهداشت و مرکزهای اداری مدنظر صادر می شود.
گرفتن این تاییدیه و مراحل دریافت، برای ساختمان چند طبقه از سازمان آتش نشانی و یا سازمان نظام مهندسی مخصوص ساختمان، ضرروری است .
بهتر است برای ساختمان های بلند فایرهیدرانت در محل نصب شود و قیمت شیر آتش نشانی ایستاده برای ساختمان های بلند بسیار مقرون به صرفه است زیرا حفظ جان انسان ها ارزشمندتر است.
اگر چه روند تشکیل پرونده و هماهنگی های اداری در سازمان آتش نشانی تا حدی دشوار و پیچیده است اما نمایندگان قانونی ، تاییدیه آتش نشانی معاونت درمان وزارت بهداشت و سازمان نظام مهندسی و اداره ها و مراکز خاص را صادر می کنند.
