واحد آتش نشانی فرودگاه و نجات فرودگاه‌ها نقش حیاتی در نجات سرنشینان هواپیماهای دچار سانحه دارد. این واحدها از تجهیزات پیشرفته مانند خودروهای آتشنشانی مخصوص و سیستم‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری ایمنی بهره می‌برند.
نیروی انسانی شاغل در این سرویس، مهم‌ترین عامل موفقیت عملیات است؛ بنابراین استخدام، آموزش‌های ویژه و تمرینات مداوم برای حفظ آمادگی آنها الزامی است. استانداردها و دستورالعمل‌های بین‌المللی، از جمله زمان واکنش کمتر از ۳ دقیقه، برای تمامی فرودگاه‌ها لازم‌الاجرا است.
در مواقع سانحه، شرایط بسیار بحرانی است و سرنشینان تنها ۲ تا ۳ دقیقه فرصت دارند، بنابراین نجاتگران باید فوراً وارد عمل شوند. علاوه بر آمادگی جسمانی و مهارت عملی، داشتن هوش و توان تصمیم‌گیری سریع در شرایط بحرانی برای این پرسنل ضروری است.
در نظر داشته باشید یک ورزشکار حرفه‌ای برای مقاطعی از سال جهت مسابقات در وضعیت مطلوب قرار می‌گیرد. این در حالی است که یک نجات‌گر فرودگاهی همیشه و هر روز باید جهت انجام عملیات نجات همنوع خود، در شرایط مطلوب جسمی و روحی باشد. و دارای تجهیزات پیشرفته مثل لباس ضد حرق آتش نشانی باشد تا جان خود را هم در مقابل سوانح محافظ نماید.
خوشبختانه در سال‌های اخیر اقدامات موثری در این بخش صورت گرفته است که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اعزام نمایندگان مجموعه به دوره‌های آموزشی خارج از کشور (که پس از 40 سال تحقق یافت)
- بازنگری دوره‌های آموزشی مختلف منطبق با آخرین دستاوردهای بین المللی در جهان
- اعمال درجه بندی نفرات شاغل در این سرویس با انجام آزمون‌های علمی و عملی
- برنامه ریزی و پیگیری ایجاد شبیه سازی‌های آموزشی
اجرای این برنامه‌ها در آینده ای نزدیک تاثیر شگرفی در ارتقا سطح مهارتی پرسنل امداد و نجات و آتش نشانی در فرودگاه‌ها خواهد داشت.
منظور از واحد آتش نشانی در فرودگاه‌ها چیست؟
واحد آتشنشانی در فرودگاه‌ها (Airport Fire Department یا Aircraft Rescue and Firefighting – ARFF) به بخش تخصصی آتشنشانی گفته می‌شود که وظیفه اصلی آن مقابله با حوادث و آتش‌سوزی‌های هوایی و خطرات مرتبط با سوخت و تجهیزات فرودگاهی است.
به طور دقیق‌تر:
- هدف اصلی: حفاظت از جان مسافران، خدمه و کارکنان فرودگاه در هنگام سوانح هوایی، انفجار سوخت هواپیما یا آتش‌سوزی‌های بزرگ در باند و اطراف فرودگاه.
- تفاوت با آتشنشانی شهری: برخلاف آتشنشانی شهری که روی ساختمان‌ها، خودروها و حوادث شهری تمرکز دارد، واحد آتشنشانی فرودگاهی باید با سوخت‌های ویژه، هواپیماهای بزرگ و تجهیزات سنگین فرودگاهی مقابله کند.
- تجهیزات و خودروها: شامل خودروهای اطفای پیشرفته با فوم و آب ترکیبی، نازل‌های برد بلند، سیستم تهویه دود و کابین‌های ضد انفجار است.
- پرسنل: آموزش‌دیده در نجات هوایی، مدیریت سوخت‌های خطرناک و واکنش سریع به حوادث هوایی هستند.
به زبان ساده، واحد آتشنشانی فرودگاه همانند یک تیم ویژه و فوق تخصصی آتشنشانی است که تنها برای حوادث مرتبط با هواپیما و محیط فرودگاه آماده است و با آتش‌نشانی‌های معمول شهری متفاوت است.
وظایف واحد آتش نشانی فرودگاه‌ها
وظایف واحد آتشنشانی فرودگاه‌ها (ARFF) بسیار تخصصی و حیاتی هستند و تمرکز اصلی آنها حفاظت از جان مسافران، خدمه، و کارکنان فرودگاه و مهار آتش‌سوزی‌های هواپیما و محیط فرودگاهی است. مهم‌ترین وظایف عبارتند از:
واکنش سریع به حوادث هوایی
- مهار آتش هواپیما در هنگام برخاستن، فرود یا توقف اضطراری.
- پاسخ سریع به تصادفات هوایی و برخورد هواپیما با موانع.
مدیریت آتش‌سوزی‌های سوخت و مواد شیمیایی فرودگاهی
- اطفای آتش ناشی از سوخت‌های Jet Fuel و روغن‌ها با استفاده از فوم و تجهیزات ویژه.
- جلوگیری از انتشار آتش به بخش‌های دیگر فرودگاه.
نجات و ایمنی مسافران و خدمه
- انجام عملیات نجات افراد داخل هواپیما یا محیط فرودگاه.
- استفاده از تجهیزات ایمنی پیشرفته مانند کابین‌های ضد انفجار و دستگاه‌های تنفسی.
کنترل و مدیریت دود و گازهای خطرناک
- تهویه دود ناشی از آتش و جلوگیری از مسمومیت افراد.
- استفاده از اسپری فوم و سیستم‌های کنترل دود.
آمادگی و نگهداری تجهیزات ویژه
- آماده نگه داشتن خودروهای آتشنشانی با مخازن بزرگ آب و فوم، نازل‌های برد بلند و تجهیزات کف‌پاش.
- انجام تمرینات منظم برای حفظ آمادگی عملیاتی.
همکاری با سایر واحدهای فرودگاه
- هماهنگی با کنترل ترافیک هوایی، پلیس فرودگاه و اورژانس برای مدیریت حوادث.
- برقراری پروتکل‌های ایمنی هنگام سوخت‌گیری، تعمیرات یا عملیات اضطراری.
آموزش و تمرین مستمر پرسنل
- آموزش واکنش سریع، مهارت‌های نجات و اطفای حریق هواپیما.
- تمرینات دوره‌ای شبیه‌سازی حوادث واقعی برای حفظ توان عملیاتی.
تجهیزات آتش نشانی مورد استفاده در فرودگاه‌ها
شاخص زمان واکنش بعلاوه وضعیت خاص سوانح هوایی، منجر به طراحی تجهیزات و ماشین آلات منحصر به فرد برای سرویس آتش نشانی و نجات فرودگاهی گردیده است از این رو این تجهیزات علاوه بر ظرفیت و گنجایش قابل ملاحظه، حتما می‌بایست دارای سرعت مطلوبی باشند تا در کمترین زمان ممکن بتوانند در عملیات نجات و آتش نشانی هواپیمایی موثر باشند.
خودروهای آتش نشانی کف ساز، تجهیزات آتش نشانی انفرادی، تجهیزات امداد و نجات و کمک‌های اولیه از جمله ابزاری هستند که در سرویس آتش نشانی و نجات برای مواجهه با سوانح احتمالی فرودگاهی و هواپیمایی می‌بایست منطبق با سطح حفاظتی فرودگاه در اختیار سرویس آتش نشانی قرار بگیرند.
سازمان‌های بین المللی آتش نشانی استاندارد‌های خاصی برای این تجهیزات مشخص نموده‌اند که همه آنها متناسب با شرایط سوانح هواپیمایی است. در سال‌های اخیر با همت مدیران عالی صنعت هوانوردی گام‌های بسیار موثری در تجهیز فرودگاه‌ها به ابزار و ماشین آلات مذکور برداشته شده است.
به طور مثال خرید 15 دستگاه خودرو آتشنشانی کفساز پیشرفته که جزو مدرنترین خودروهای روز دنیا است اثر شگرفی در ارتقا سطح ایمنی فرودگاه‌ها داشته است. قابلیت و توان این خودروها با میزان موفقیت عملیات نجات سرنشینان گرفتار در هواپیمای سانحه دیده نسبت مستقیم دارد که این خود گویای اهمیت و حساسیت موضوع می‌باشد.
یکی از لوازم مورد نیاز در آتش نشانی تهیه اینداکتور بین مسیر است که با استفاده از آن محلول فوم را با فشار بالا به جریان آب هدایت می‌کند و مقدار ترکیب فوم و آب را در طول استفاده به نسبت مشخص و ثابت نگه می‌دارد.
پشتیبانی و بازرسی از فرودگاه‌ها در بخش ایمنی و آتش نشانی بصورت ادواری و تقویم مشخص همواره توسط کارشناسان امر جهت اطمینان از عملکرد مطلوب انجام شده و نواقص و کمبودهای موجود در اسرع وقت رسیدگی و مرتفع می‌گردد.
خودرو آتش نشانی فرودگاهی چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد
در استاندارهای سازمان بین المللی هواپیمایی غیرنظامی (ICAO) ، تمام فرودگاه‌های غیر نظامی در دنیا باید با خرید ماشین آتش نشانی مخصوص فرودگاه را مجهز کنند. به همین دلیل برای فرودگاه‌ها خودروی آتش نشانی مخصوصی طراحی و شاخته می‌شود. این نوع خودروی آتش نشانی نیاز است تا ویژگی‌های متفاوتی داشته باشد. از جمله این ویژگی‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سرعت و شتاب بسیار بالای خودرو
- قابلیت حرکت در زمین‌های ناهموار اطراف باند فرود در فرودگاه‌ها
- مانیتور بسیار پرقدرت
- مخزن بسیار بزرگ برای کف و آب
- مانیتور دوگانه (برای پرتاب همزمان کف و پودر سازگار با کف)
- حرکت خودرو در حین پرتاب کف
- جدا بودن موتور پمپ با موتور خود خودرو
مزیت‌های خودرو آتش نشانی فرودگاهی چیست؟
مزیت‌های خودرو آتشنشانی فرودگاهی به دلیل شرایط خاص فرودگاه‌ها و نیاز به مهار سریع آتش بسیار حیاتی است. مهم‌ترین مزیت‌ها عبارتند از:
- سرعت واکنش بالا: این خودروها طراحی شده‌اند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به محل حادثه برسند و آتش را کنترل کنند.
- ظرفیت بالای اطفا: مخازن آب و فوم بزرگ و تجهیزات پیشرفته اطفا دارند که توان مقابله با آتش‌های شدید هواپیما و سوخت را دارند.
- تحرک در زمین‌های ناهموار: چرخ‌ها و شاسی مقاوم، امکان حرکت سریع در باندها و مناطق فرودگاهی را فراهم می‌کنند.
- تجهیزات ویژه: شامل نازل‌های با برد بلند، فوم‌سازها، کف‌پاش و سیستم‌های تهویه دود می‌شوند.
- ایمنی بالای پرسنل: کابین مقاوم و طراحی ارگونومیک، امنیت آتش‌نشانان در حین عملیات را تضمین می‌کند.
- پشتیبانی از عملیات پیچیده: قابلیت هماهنگی با هلیکوپتر و سایر خودروهای اضطراری، برای مدیریت حوادث چندگانه.
تفاوت خودرو آتش نشانی فرودگاهی با شهری چیست؟
تفاوت خودروهای آتشنشانی فرودگاهی با شهری عمدتاً به طراحی، تجهیزات و عملکرد آنها در شرایط خاص مربوط می‌شود. جدول زیر مقایسه اصلی این دو نوع خودرو را نشان می‌دهد:
| ویژگی | خودرو آتشنشانی فرودگاهی | خودرو آتشنشانی شهری |
|---|---|---|
| هدف اصلی | مهار آتش هواپیما و سوخت‌های پرخطر در باند و اطراف فرودگاه | مهار آتش ساختمان‌ها، خیابان‌ها و خودروها در محیط شهری |
| سرعت و تحرک | سرعت بالا، شاسی مقاوم برای حرکت در باند و زمین ناهموار | سرعت متوسط، طراحی مناسب برای خیابان‌ها و معابر شهری |
| ظرفیت اطفا | مخازن بزرگ آب و فوم، سیستم‌های کف‌پاش پیشرفته | مخازن متوسط آب، فوم کمتر و تجهیزات استاندارد |
| نوع آتش‌ها | سوخت هواپیما، روغن و مواد شیمیایی فرودگاهی | آتش ساختمان، خودرو و زباله‌های شهری |
| تجهیزات ویژه | نازل‌های برد بلند، فوم‌ساز، سیستم تهویه دود، اسپری فوم و آب ترکیبی | نازل‌های استاندارد، شیلنگ، ابزار دستی و نردبان |
| ایمنی پرسنل | کابین مقاوم و ضد انفجار، صندلی‌ها و تجهیزات حفاظتی بالا | کابین مقاوم معمولی، تجهیزات استاندارد حفاظتی |
| حجم و اندازه | بزرگ‌تر و سنگین‌تر، شاسی مخصوص | کوچکتر، مناسب عبور در خیابان‌های شهری |
| کاربرد عملیاتی | واکنش سریع به حوادث هواپیمایی و خطرات سوخت | عملیات معمول آتشنشانی شهری و نجات افراد |
سرعت ماشین آتش نشانی فرودگاهی چقدر است؟
سرعت خودروهای آتشنشانی فرودگاهی به‌دلیل نیاز به رسیدن سریع به محل حادثه بسیار بالاست و معمولاً بین ۸۰ تا ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت طراحی می‌شوند.
نکات مهم:
برخی مدل‌ها با شاسی و موتور قدرتمند می‌توانند تا ۱۴۰ کیلومتر بر ساعت نیز برسند، اما سرعت عملیاتی معمول حدود ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت است.
سرعت بالا همراه با سیستم ترمز و تعلیق قوی است تا خودرو در باند یا زمین‌های ناهموار فرودگاه ایمن حرکت کند.
برخلاف خودروهای شهری، تمرکز روی شتاب سریع و دسترسی فوری به محل حادثه است، نه صرفاً حداکثر سرعت نهایی.
تجهیزات خودرو آتش نشانی فرودگاهی
تجهیزات خودروهای آتشنشانی فرودگاهی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که بتوانند در کوتاه‌ترین زمان، آتش‌های بزرگ هواپیما و سوخت‌های پرخطر را مهار کنند. مهم‌ترین تجهیزات شامل موارد زیر است:
تجهیزات اطفا و مهار آتش
- مخازن بزرگ آب و فوم: ظرفیت بالا برای اطفای سریع آتش‌های سوخت هواپیما.
- سیستم فوم‌ساز (Foam Generator): ترکیب آب و فوم برای ایجاد پوشش کف روی سوخت‌های مایع.
- نازل‌های برد بلند: امکان پاشش آب و فوم در فاصله دور از خودرو.
- سیستم ترکیبی آب و فوم: برای اطفای سریع و مؤثر آتش‌های مختلف.
تجهیزات عملیاتی و ایمنی
- کابین ضدانفجار و مقاوم: حفاظت از پرسنل در شرایط بحرانی.
- سیستم تهویه دود و گاز: برای مقابله با دود سنگین و گازهای ناشی از سوخت.
- چراغ‌های هشدار و آژیر پرنور: برای اعلام حضور در باند و جلب توجه سایر خودروها.
تجهیزات کمکی و نجات
- شیلنگ و ابزار دستی: برای دسترسی به نقاط نزدیک و دقیق.
- دستگاه‌های نجات و برش: برای بیرون آوردن مسافران و خدمه هواپیما در شرایط اضطراری.
- سیستم‌های حرکتی ویژه: شاسی و چرخ‌های مقاوم برای عبور از زمین‌های ناهموار فرودگاه.
در این مقاله شرکت آتشران به عنوان پیشرو در تولید خودرو و جعبه آتش نشانی سعی داشت تا شما را با امکانات ویژه فرودگاه ها در بحث اطفا حریق آشنا نماید. امیدواریم که در این هدف، موفق بوده باشیم.
