اطفا حریق از سری مسائل مهمی است که نه تنها در منزل بلکه در تمامی مکان‌های سربسته و روباز، اجرایی می‌شود. با آتش سوزی و شعله‌ورشدن آتش، باید از کپسول آتش نشانی به عنوان اولین اقدام استفاده کرد. اما بسیاری از افراد به علت عدم استفاده از این محصولات تجربه کافی را از نحوه استفاده آن‌ها دارا نیستند. آتش سوزی یک امر غیرمترقبه است که برای اطفای آن به‌صورت دستی، باید آموزش‌های لازم صورت بگیرد. روش استفاده از کپسول آتش نشانی، قابل‌یادگیری در هر سنی می‌باشد.
آموزش استفاده از کپسول‌های آتش نشانی
برای استفاده صحیح و ایمن از کپسول آتش‌نشانی، لازم است که با مراحل و نکات مهم مربوطه آشنا باشید. در ادامه، راهنمای جامع استفاده از کپسول‌های آتش‌نشانی آورده شده است:
۱. حفظ آرامش
قبل از هر اقدامی، سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید. کنترل احساسات و خونسردی در شرایط اضطراری از اهمیت بالایی برخوردار است.
۲. انتخاب کپسول مناسب
انتخاب کپسول آتش‌نشانی متناسب با نوع آتش بسیار مهم است. انواع مختلف آتش و کپسول‌های مربوط به آن‌ها به شرح زیر است:
- کپسول پودر خشک (ABC): کپسول آتش نشانی پودری مناسب برای آتش‌های کلاس A (چوب، کاغذ)، کلاس B (مایعات قابل اشتعال)، و کلاس C (گازها).
- کپسول دی‌اکسید کربن (CO₂): مناسب برای آتش‌های کلاس B و C، به ویژه در مواردی که خطر برق گرفتگی وجود دارد. و نیز میتوان برای محیط های بزرگ از کپسول آتش نشانی 30 کیلویی co2 استفاده نمود که حجم بیشتری دارد.
- کپسول فوم: کپسول آتش نشانی فوم یا کفی مناسب برای آتش‌های کلاس A و B، به ویژه در محل‌هایی که نیاز به مهار و خفه‌سازی آتش هستند.
- کپسول آب: مناسب برای آتش‌های کلاس A، اما نباید در آتش‌های الکتریکی یا مواد شیمیایی استفاده شود.
- کپسول مواد شیمیایی خاص: برای آتش‌های کلاس D (فلزات قابل اشتعال) و کلاس K (چربی و روغن‌های آشپزی).
| نوع کپسول | کلاس آتش | توضیحات |
|---|---|---|
| کپسول آب | A | مناسب برای آتش‌سوزی‌های ناشی از مواد جامد مانند چوب، کاغذ و پارچه. |
| کپسول پودری | A, B, C | مناسب برای آتش‌سوزی‌های ناشی از مواد جامد، مایعات قابل اشتعال و گازها. |
| کپسول دی‌اکسید کربن | B, C | مناسب برای آتش‌سوزی‌های ناشی از مایعات قابل اشتعال و گازها. |
| کپسول فوم | A, B | مناسب برای آتش‌سوزی‌های ناشی از مواد جامد و مایعات قابل اشتعال. |
| کپسول شیمیایی (Wet Chemical) | F | مناسب برای آتش‌سوزی‌های ناشی از روغن‌ها و چربی‌ها. |
۳. روش استفاده از کپسول آتش‌نشانی: تکنیک P.A.S.S
تکنیک P.A.S.S یکی از موثرترین روش‌ها برای استفاده از کپسول‌های آتش‌نشانی است که شامل چهار مرحله اصلی می‌شود:
- P – Pin (کشیدن پرچم): پرچم یا ضامن کپسول را با یک حرکت سریع و قاطع بکشید. این کار از فعال شدن تصادفی کپسول جلوگیری می‌کند.
- A – Aim (هدف‌گیری): نازل کپسول را به سمت پایه آتش هدایت کنید، نه به شعله‌ها. هدف‌گیری به پایه آتش کمک می‌کند تا آتش به سرعت خاموش شود.
- S – Squeeze (فشار دادن دسته): دسته یا ماشه کپسول را محکم و پیوسته فشار دهید تا ماده اطفاء آزاد شود.
- S – Sweep (حرکت جارویی): نازل را به صورت حرکت چپ و راست در پایین آتش حرکت دهید تا تمامی قسمت‌های آتش را پوشش دهید و آن را به طور کامل خاموش کنید.
۴. حفظ فاصله ایمن
در هنگام استفاده از کپسول، از فاصله‌ای حداقل ۱.۵ تا ۳ متر از آتش فاصله بگیرید. این فاصله بسته به نوع کپسول و میزان آتش ممکن است تغییر کند. اگر آتش بزرگ‌تر شد، لازم است فاصله خود را افزایش دهید.
۵. پس از خاموش کردن آتش
بعد از اطفاء آتش، اطمینان حاصل کنید که آتش به طور کامل خاموش شده است و مجدداً بررسی کنید که آتش دوباره روشن نشده باشد. در صورت امکان، محل را تخلیه کرده و با نیروهای امدادی تماس بگیرید.
۶. در صورت عدم موفقیت، فوراً تخلیه کنید
اگر نتوانستید آتش را کنترل کنید یا اگر آتش به سرعت در حال گسترش است، فوراً محل را ترک کرده و به جای امنی بروید. سپس با شماره‌های اضطراری تماس بگیرید و وضعیت را گزارش دهید.
۷. نگهداری و بررسی کپسول‌های آتش‌نشانی
برای اطمینان از کارایی کپسول‌های آتش‌نشانی:
- بررسی دوره‌ای: هر سه تا شش ماه یکبار کپسول‌ها را بررسی کنید تا از سلامت و کارکرد صحیح آن‌ها مطمئن شوید. و میتوانید زمان شارژ کپسول آتش نشانی را بفهمید و در زمان مناسب ان را شارژ کنید.
- تاریخ انقضاء: تاریخ انقضاء کپسول‌ها را بررسی کنید و در صورت نیاز آن‌ها را تعویض کنید.
- محل نگهداری: نصب کپسول آتش نشانی را در مکان‌های قابل دسترسی و آشنا قرار دهید تا در مواقع اضطراری به راحتی قابل استفاده باشند.
نکات مهم استفاده از کپسول آتش نشانی
قبل از آموزش استفاده از کپسول آتش نشانی به راهنمای خرید کپسول آتش نشانی باید توجه کرد و بعد به آموزش استفاده از کپسول آتش نشانی، توجه به نکات ریز اما مهم، مورد تأکید قرار گرفته‌اند که می‌تواند در سرعت و میزان خاموش‌سازی شعله نقش داشته باشد.
- در آموزش یادگیری طریقه استفاده از کپسول آتش نشانی، باید ابتدا سلامتی خود را هدف قرار دهید. ایجاد فاصله مناسب بین خود و شعله آتش، از اصلی‌ترین اقدامات می‌باشد.
- در مرحله بعدی، باید جهت شعله را تشخیص داد و در خلاف جهت آن قرار گرفت تا شعله با وسعت گرفتن، به سمت فرد اعمال نشود. همجنس درنظرگرفتن راه خروج از آتش در محیط‌های سرپوشیده و روباز، اهمیت زیادی دارد. حتماً منطقه‌های خروجی را تحت‌نظر بگیرید تا در صورت گسترش آتش، امکان نجات‌دادن خود را داشته باشید.
- در صورت در دسترس داشتن یک نوع کپسول، باید محل قرارگیری خود را در برابر شعله‌های آتش تعیین کنید. در روش استفاده از کپسول آتش‌نشانی، باید توجه ویژه‌ای به جهت باد صورت بگیرد. این امر زمانی اتفاق می‌افتد که مکان دارای سرپوش نباشد و جریان باد آزادانه در محیط وجود داشته باشد. در این صورت باید پشت فرد اپراتور کپسول، در جهت باد باشد. در این صورت مواد خروجی از کپسول هم جهت با باد به سمت آتش اعمال می‌شود و تأثیر بسزایی در سرعت خاموش‌سازی آن خواهد داشت.
- حجم محتویات مخزن این محصولات، در روش کار با کپسول آتش نشانی، اهمیت زیادی دارد. عموماً برای مکان مسکونی و یا خودروها، از حجم کم کپسول استفاده می‌شود که طریقه استفاده از کپسول آتش نشانی موردنظر، بسیار ساده می‌باشد. بدین صورت که میتوان مخزن را در دست گرفت و به سمت مختلف حرکت کرد تا خاموش‌سازی آتش انجام گردد. اما حجم‌های بالای کپسول، امکان تحرک با کپسول را برای تمامی افراد، ایجاد نمی‌کند.
- توجه داشته باشید که در صورت مشاهده شعله‌های آتش در مناطق سرپوشیده و روباز حتماً به‌صورت سریع، منبع آتش و مواد شعله‌ور شده را چک کنید. این کار برای استفاده از نوع کپسول مناسب با آن، اهمیت بسیاری دارد. خونسردی خود را حفظ کرده و با تطبیق نوع کلاس کپسول و منبع آتش، اقدام به استفاده از آن نمایید.
- درصورتی‌که شاهد گسترش شعله‌های آتش بودید، حتماً محل آتش سوزی را ترک کنید و از اطلاع دهی افراد به مراکز آتش نشانی، مطلع شوید. تلاش برای خاموش‌سازی شعله‌های آتش در وسعت زیاد با کپسول موردنظر، عقلانی نبوده و می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری را برای سلامتی فرد نیز به دنبال داشته باشد.
- در هنگام کار با کپسول موردنظر، انگشتان دست خود را از لبه شلنگ به سمت عقب متمایل کنید. این کار برای کپسول‌های گازی که دارای محتویاتی با دمای پایین و سرد می‌باشند، لازم است تا سردی انگشتان مانع از رهاکردن شلنگ کپسول نشده و انجام مراحل اطفای حریق با محصول به‌درستی انجام بگیرد.
- در آموزش استفاده از کپسول آتش نشانی برای کودکان و نوجوانان، حتماً قسمت شیلنگ خروجی کپسول را رها نکنید که ممکن است در اثر فشار از دست کودک رها گردد و صدمات متعددی را به وجود بیاورد.
با رعایت این دستورالعمل‌ها و نکات ایمنی، میتوانید در مواقع بروز آتش‌سوزی‌های کوچک به‌درستی عمل کنید و از گسترش آتش جلوگیری نمایید. همچنین، همیشه به یاد داشته باشید که ایمنی خود و دیگران در اولویت است و در مواقع بحرانی، اگر کنترل آتش خارج از توان شماست، فوراً به نیروهای امدادی اطلاع دهید.
اشتباهات رایج در نحوه استفاده از کپسول آتش نشانی
در استفاده از کپسول‌های آتش‌نشانی، برخی اشتباهات رایج وجود دارد که می‌تواند منجر به ناکامی در خاموش کردن آتش یا حتی افزایش خطر شود. در اینجا به برخی از این اشتباهات اشاره می‌شود:
1. عدم آشنایی با نوع کپسول
- اشتباه: استفاده از کپسول نادرست برای نوع خاصی از آتش.
- توضیح: هر کپسول برای نوع خاصی از آتش طراحی شده است. به عنوان مثال، کپسول‌های آب برای آتش‌سوزی‌های مواد جامد مناسب نیستند.
2. عدم بررسی تاریخ انقضا
- اشتباه: استفاده از کپسول‌هایی که تاریخ انقضای آن‌ها گذشته است.
- توضیح: کپسول‌های آتش‌نشانی پس از تاریخ انقضا ممکن است کارایی خود را از دست بدهند.
3. عدم آموزش کافی
- اشتباه: عدم دریافت آموزش‌های لازم برای استفاده از کپسول.
- توضیح: بدون آموزش صحیح، ممکن است در شرایط اضطراری نتوانید به‌درستی عمل کنید.
4. عدم توجه به نشانه‌ها و برچسب‌ها
- اشتباه: نادیده گرفتن برچسب‌ها و نشانه‌های روی کپسول.
- توضیح: برچسب‌ها اطلاعات مهمی درباره نوع آتش و نحوه استفاده از کپسول را ارائه می‌دهند.
5. عدم هدف‌گیری صحیح
- اشتباه: هدف‌گیری نازل کپسول به سمت بالای شعله.
- توضیح: برای مؤثر بودن، نازل باید به سمت پایه شعله نشانه‌گذاری شود.
6. فشار بیش از حد بر روی دسته
- اشتباه: فشار دادن بیش از حد دسته کپسول.
- توضیح: این کار می‌تواند باعث پخش شدن مواد خاموش‌کننده به‌صورت غیر کنترل‌شده شود.
7. استفاده در آتش‌سوزی‌های بزرگ
- اشتباه: تلاش برای خاموش کردن آتش‌سوزی‌های بزرگ با کپسول‌های کوچک.
- توضیح: اگر آتش بزرگ و خارج از کنترل است، باید بلافاصله از کپسول‌های آتش‌نشانی استفاده نکرد و به سرعت به محل امنی بروید و خدمات آتش‌نشانی را خبر کنید.
8. عدم نگهداری و بررسی منظم
- اشتباه: نادیده گرفتن نیاز به بررسی و نگهداری منظم کپسول‌ها.
- توضیح: کپسول‌ها باید به‌طور دوره‌ای بررسی شوند تا از صحت عملکرد و وجود نشتی اطمینان حاصل شود.
9. عدم توجه به فاصله
- اشتباه: نزدیک شدن بیش از حد به شعله.
- توضیح: باید فاصله مناسبی از آتش حفظ شود تا از خطرات ناشی از حرارت و دود جلوگیری شود.
10. عدم اطلاع‌رسانی به دیگران
- اشتباه: عدم اطلاع‌رسانی به دیگران درباره آتش‌سوزی و استفاده از کپسول.
- توضیح: در شرایط اضطراری، اطلاع‌رسانی به دیگران می‌تواند به نجات جان‌ها کمک کند و هماهنگی بهتری ایجاد کند.
جمع بندی
استفاده صحیح از کپسول‌های آتش‌نشانی در مواقع اضطراری می‌تواند جان‌ها را نجات دهد و از خسارات جانی و مالی جلوگیری کند. آموزش نحوه استفاده از این کپسول‌ها با روش P.A.S.S و شناخت انواع مختلف آن‌ها بر اساس کلاس‌های آتش، از جمله نکات کلیدی برای مقابله با آتش‌سوزی‌های کوچک است. حفظ آرامش، انتخاب کپسول مناسب و رعایت فاصله ایمن از آتش از الزامات مهم در این فرآیند هستند. همچنین، توجه به تاریخ انقضا و نگهداری منظم کپسول‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. در نهایت، اگر آتش خارج از کنترل شد، بهتر است بلافاصله محل را ترک کرده و با نیروهای امدادی تماس بگیرید تا ایمنی خود و دیگران تضمین شود.
سوالات متداول
1. چگونه می‌توانم بفهمم که کپسول آتش‌نشانی من هنوز قابل استفاده است؟
بررسی کنید که تاریخ انقضا کپسول گذشته باشد یا نه. همچنین، فشار کپسول را با استفاده از نشانگر فشار بررسی کنید و از عدم وجود نشتی یا آسیب‌دیدگی اطمینان حاصل کنید.
2. چه نوع کپسول آتش‌نشانی برای آتش‌سوزی‌های خانگی مناسب است؟
کپسول‌های پودری (که برای کلاس‌های A، B و C مناسب هستند) معمولاً برای خانه‌ها مناسبند. همچنین، کپسول‌های دی‌اکسید کربن برای آتش‌سوزی‌های ناشی از مایعات قابل اشتعال و تجهیزات الکتریکی مناسبند.
3. آیا می‌توانم از کپسول آب برای خاموش کردن آتش‌های الکتریکی استفاده کنم؟
خیر، استفاده از کپسول آب برای خاموش کردن آتش‌های الکتریکی خطرناک است و ممکن است باعث برق‌گرفتگی شود. به جای آن، از کپسول‌های دی‌اکسید کربن یا پودری استفاده کنید.
4. نحوه استفاده صحیح از کپسول آتش‌نشانی چیست؟
از روش P.A.S.S پیروی کنید:
Pull: پین ایمنی را بکشید.
Aim: نازل را به سمت پایه آتش نشانه‌گذاری کنید.
Squeeze: دسته کپسول را فشار دهید.
Sweep: نازل را به‌طور افقی از سمت چپ به راست حرکت دهید.
5. چند بار می‌توانم از یک کپسول آتش‌نشانی استفاده کنم؟
تعداد دفعات استفاده بستگی به اندازه و نوع کپسول دارد. پس از هر بار استفاده، کپسول باید برای تعمیر و شارژ به مرکز خدمات معتبر بازگردانده شود.
6. آیا استفاده از کپسول آتش‌نشانی در آتش‌سوزی‌های بزرگ امن است؟
در صورتی که آتش‌سوزی بزرگ و خارج از کنترل است، استفاده از کپسول آتش‌نشانی توصیه نمی‌شود. در این صورت، باید به سرعت از محل دور شوید و خدمات آتش‌نشانی را خبر کنید.
7. آیا کپسول‌های آتش‌نشانی نیاز به نگهداری خاصی دارند؟
بله، کپسول‌های آتش‌نشانی باید به‌طور دوره‌ای بررسی شوند. این شامل بررسی تاریخ انقضا، فشار، وجود نشتی و آسیب‌دیدگی است.
8. چرا باید به نشانه‌ها و برچسب‌های روی کپسول دقت کنم؟
برچسب‌ها اطلاعات مهمی درباره نوع آتش و نحوه استفاده از کپسول را ارائه می‌دهند. نادیده گرفتن آن‌ها می‌تواند منجر به استفاده نادرست از کپسول شود.
9. چه کار کنم اگر کپسول آتش‌نشانی را به‌درستی نتوانم استفاده کنم؟
اگر در استفاده از کپسول مشکل دارید، به سرعت از محل دور شوید و با خدمات آتش‌نشانی تماس بگیرید. همچنین، شرکت در دوره‌های آموزشی می‌تواند مفید باشد.
10. آیا می‌توانم کپسول آتش‌نشانی را خودم شارژ کنم؟
خیر، شارژ و تعمیر کپسول‌های آتش‌نشانی باید توسط تکنسین‌های متخصص و در مراکز خدمات معتبر انجام شود. این کار به اطمینان از ایمنی و کارایی کپسول کمک می‌کند.
