شرکت آتشران به عنوان تولید کننده بهترین و باکیفیت ترین مدل های جعبه آتش نشانی در ایران در این مقاله چهار روش مختلفی که برای خاموش کردن آتش به کار میرود را خدمت شما خوانندگان گرامی ارائه می‌کند و شما را با نحوه انواع اطفا حریق آشنا می‌کند. همواره در نظر داشته باشید، هر گاه یکی از سه عاملی که تشکیل دهنده مثلث آتش (حرارت، ماده سوختنی و اکسیژن) بوده را برداریم مثلث آتش ناقص شده و عمل احتراق و آتش سوزی متوقف خواهد شد.
باکیفیت ترین جعبه های آتش نشانی و به روز ترین تجهیزات آتش نشانی را از آتشران بخواهید
اطفا حریق یعنی چه؟
به طور دقیق‌تر، اطفا حریق شامل مجموعه‌ای از روش‌ها، تجهیزات و اقدامات می‌شود که برای جلوگیری از گسترش آتش و کاهش خسارت ناشی از آن به کار گرفته می‌شوند. این اقدامات می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- استفاده از خاموش‌کننده‌های دستی (مثل کپسول آتش نشانی)
- سیستم‌های خودکار اطفا مثل اسپرینکلر یا گازهای خفه‌کننده آتش
- روش‌های مکانیکی مثل خاک ریختن یا پوشاندن آتش
- اقدامات پیشگیرانه و آموزش افراد برای مهار سریع حریق
به طور خلاصه، اطفا حریق یعنی هر کاری که برای خاموش کردن آتش انجام می‌شود تا از گسترش آن جلوگیری شود و امنیت افراد و محیط حفظ گردد.
تاریخچه اطفای حریق در ایران
تاریخچه اطفا حریق در ایران به دوران باستان بازمی‌گردد، زمانی که آتش‌سوزی‌ها عمدتاً با روش‌های سنتی مانند استفاده از آب، خاک و ابزارهای دستی ساده مهار می‌شدند. با گسترش شهرها و افزایش ساخت و ساز در دوره قاجار و پهلوی، ضرورت ایجاد سازمان‌های رسمی آتش‌نشانی احساس شد و اولین ایستگاه‌های آتش‌نشانی در تهران و چند شهر بزرگ راه‌اندازی گردید. در دهه‌های بعد، با پیشرفت فناوری و وارد شدن تجهیزات مدرن از جمله کپسول‌های آتش‌نشانی، ماشین‌های آب‌پاش و سیستم‌های هشدار حریق، فعالیت‌های اطفا حریق به شکل سازمان‌یافته و تخصصی درآمد و آموزش نیروهای حرفه‌ای آتش‌نشان نیز در مراکز آموزشی آغاز شد. امروزه اطفا حریق در ایران با ترکیبی از نیروهای انسانی، فناوری‌های نوین و سیستم‌های پیشگیرانه انجام می‌شود تا امنیت شهری و صنعتی تضمین گردد.
انواع حریق
براساس طبقه بندی استاندارد NFPA آتش به چهار گروه اصلی تقسیم شده است:
| گروه آتش | نوع سوخت | روش اطفا مناسب |
|---|---|---|
| A | مواد جامد قابل احتراق (چوب، کاغذ، پارچه، پلاستیک) | آب، فوم، پودر خشک |
| B | مایعات قابل احتراق (نفت، بنزین، رنگ، حلال‌ها) | فوم، پودر خشک، گاز خفه‌کننده (CO₂) |
| C | گازهای قابل احتراق (گاز طبیعی، پروپان، بوتان) | قطع جریان گاز، پودر خشک، گاز خفه‌کننده |
| D | فلزات قابل احتراق (منیزیم، آلومینیوم، سدیم، پتاسیم) | پودر مخصوص فلزات، هرگز آب |
انواع روش های اطفا حریق
به چهار روش می توان آتش سوزی را خاموش نمود:
- تقلیل درجه حرارت به وسیله سرد کردن.
- کاهش درصد اکسیژن یا خفه کردن.
- قطع مواد سوختنی یا جداسازی.
- قطع واکنش های زنجیره ای سوختن.
خاموش کردن آتش با کاهش درجه حرارت بوسیله سرد کرد
به کمک آب یا خاموش کننده های سرمازا مثل کپسول co2 ، می توان سوخت را سرد نمود و به تدریج حریق را مهار کرده و آن را خاموش نمود. اگر آب را به صورت اسپری بر روی آتش بپاشیم می توانیم آن آتش را خاموش کنیم. البته استفاده از آب یکسری ویژگی، ایراد و محدودیت دارد که در زیر محاسن و معایب را مرور می کنیم:
ویژگی های استفاده از آب برای خاموش کردن آتش به صورت اسپری:
- بدلیل افزایش سطح تماس ذرات آب قدرت جذب حرارت بیشتری داشته و حرارت را به خوبی از مواد مشتعل می گیرد.
- ذرات آب، بخارات قابل اشتعال متصاعد شده را رقیق می نماید.
- ذرات ریز آب مانند یک سپر حرارتی از انتقال تشعشعی حرارت جلوگیری می کند.
- آب پس از تبخیر 1700 تا 3400 برابر شده و غلظت O2 را کاهش می دهد.
- آب به صورت اسپری کمترین خسارت را به اماکن و تجهیزات وارد می کند.
معایب آب:
- آب سنگین است و حمل و نقل آن دشوار و هزینه بر می باشد.
- آب پر فشار به اماکن و تجهیزات خسارت وارد می کند.
محدودیت ها استفاده از آب:
- آب رسانای برق است و در آتش سوزی گروه E و D کارایی ندارد.
- با بعضی مواد واکنش حرارت زا و انفجاری دارد، مثل کاربید که تولید C2 H2 می کند.
- به علت سنگینی در مایعات قابل اشتعال فرو می رود.
- در بعضی مایعات قابل اشتعال مثل الکل حل می شود.
در ساختمان هایی که به تجهیزات آتش نشانی مجهز هستند، یکسری از معایبی که آب برای خاموش کردن آتش دارد از بین میرود مثلا با وجود یک جعبه آتش نشانی در ساختمان شما می توانید از طریق شیلنگ آتش نشانی موجود در آن آب را بر روی آتش بگیرید این موضوع بحث در دسترس نبودن آب را از بین می برد.
اطفا حریق با کاهش درصد هوا (اکسیژن) یا خفه کردن
هوا ترکیبی از 21% اکسیژن، 78% نیتروژن و 1% گازهای دیگر نظیر دی اکسید کربن، منو اکسید کربن، آرگون، بخار آب و ذرات معلق در هوا و… می باشد. اگر شیشه ای پر از اکسیژن داشته باشیم و کبریتی را که شعله آتش آن تازه خاموش شده باشد در آن داخل کنیم فورا آتش می گیرد.
چون اکسیژن یکی از عوامل اصلی ادامه آتش است، دور نمودن هوا از صحنه عملیات یعنی دور ساختن اکسیژن از آن صحنه، که نتیجه اش خاموش شدن آتش است، این عمل به روش های مختلف انجام می شود که آتشران آن‌ها را برای شما شرح می‌دهد:
جایگزین کردن گازهای سنگین تر از هوا
در این طریقه از گازهای سنگین که بین 5/1 تا حدود 5 برابر از هوا سنگین تر بوده استفاده می‌نمایند. گازهای مصرفی و پس از ریخته شدن بر روی آتش، جانشین هوا شده و از تماس هوا با آتش جلوگیری می‌نمایند. مهم ترین این گازها عبارتند از:
Co2 که در حدود 5/1 برابر هوا وزن دارد و در سیلندرهایی با وزنهای مختلف حاضر به کار می‌باشند. گاز تتراکلرید کربن CCL2 و دی برمومتان CH2 Br2 و دیگر مواد هالوژنه از این دسته گازها می‌باشند.
ایجاد یک لایه عایق بین هوا و آتش
در این روش از کف مخصوصی که بتواند در مقابل آتش سوزی مقاومت نماید استفاده می‌شود. در این طریق کف مصرفی ایجاد لایه عایق بین هوا و آتش نموده و از رسیدن اکسیژن موجود در هوا به بخارات قابل اشتعال (متصاعد شده) جلوگیری می کند. در ضمن به دلیل وجود آب در کف عمل خنک کردن نیز صورت می‌پذیرد. انداختن پتو، پارچه خیس، ریختن شن و ماسه و اعمالی نظیر این ها نیز در این روش قرار می‌گیرند.
خاموش کردن آتش با قطع یا دور ساختن مواد سوختنی
چنانچه ماده قابل اشتعال در مجاورت هوا و حرارت نباشد آتش سوزی اتفاق نخواهد افتاد، چون شرط اول یعنی مجاور نبودن با هوا تقریبا غیر ممکن است، معمولا تلاش بر این است که ماده قابل اشتعال را از مجاورت با آتش دور نمایند.
در بعضی از آتش سوزی ها مانند حریق گازها و مایعات قابل اشتعال، مناسب ترین خاموش کننده برای مایعات قابل اشتعال قطع یا دور نمودن مواد سوختنی است، به عنوان مثال اگر یک کپسول گاز دچار آتش سوزی شود، بهترین روش اطفا حریق مایعات، قطع جریان گاز و بستن شیر خروجی گاز است. همچنین هنگام برخورد با آتش سوزی جامدات، چنانچه وسیله اطفایی در دسترس نباشد، بهترین کار دور ساختن مواد سوختنی از آتش است.
قطع سوخت به یکی از سه روش زیر امکان پذیر است:
- دور کردن ماده سوختنی از شعله
- دور کردن شعله از ماده سوختنی
- ایجاد فاصله یا عایق بین ماده سوختنی و شعله
اطفا حریق با قطع واکنش های زنجیره ای سوختن
نحوه اطفا حریق در این روش بوسیله قطع واکنش های زنجیره ای سوختن است. اطفا به وسیله مواد شیمیایی بازدارنده را قطع واکنش‌های زنجیره ای سوختن می‌گویند که فقط جهت مدل شعله‌ای کاربرد دارد. ارزش بارز این روش سرعت و تاثیر آن در اطفا حریق است. با استفاده از این روش می‌توان از عمل انفجار مخلوط گاز و اکسیژن جلوگیری نمود.
اینگونه اطفا کننده‌ها بدون رقیق نمودن اکسیژن، جدا کردن سوخت، پوشاندن یا خنک نمودن و فقط با دخالت در واکنش های سوختن و اجازه ندادن به اکسیژن جهت ترکیب، عمل اطفا را انجام می‌دهند.
سیستم اطفا حریق چیست؟
سیستم اطفا حریق به مجموعه‌ای از تجهیزات، حسگرها و روش‌ها گفته می‌شود که به‌صورت خودکار یا نیمه‌خودکار آتش را شناسایی و مهار می‌کنند تا خسارت به انسان، ساختمان یا تجهیزات کاهش یابد.
به عبارت ساده، این سیستم به جای اتکا به نیروی انسانی تنها، با استفاده از حسگرهای دما، دود یا شعله، وجود حریق را تشخیص داده و بلافاصله عملیات خاموش کردن آتش را انجام می‌دهد.
اجزای اصلی سیستم اطفا حریق شامل:
- حسگرها و آشکارسازها: دود، حرارت، شعله یا گازهای حاصل از سوختن را تشخیص می‌دهند.
- سیستم هشدار: آژیر، چراغ یا اعلان دیجیتال برای اطلاع افراد از وجود آتش.
- تجهیزات اطفا: مانند اسپرینکلر آتش نشانی (آب‌پاش خودکار)، سیستم‌های فوم، CO₂ یا پودر خشک که عملیات خاموش‌کردن را انجام می‌دهند.
- کنترل‌کننده مرکزی: دریافت سیگنال از حسگرها و فرمان‌دهی به تجهیزات اطفا.
این سیستم‌ها در ساختمان‌های مسکونی، تجاری، صنعتی و مراکز داده کاربرد دارند و باعث می‌شوند حریق در مراحل اولیه کنترل شده و خسارات به حداقل برسد.
آتش سوزی با مایعات قابل اشتعال چه ویژگی هایی دارد
عموما مایعات قابل اشتعال مثل گازوئیل، کروزن، اتیل الکل و … می‌گویند که فلش پوینت آن‌ها از 37/8 درجه سانتی‌گراد کمتر و فشار بخار آن‌ها از 2/8 بار بیشتر نمی‌شود.
مایع‌های قابل اشتعال به دلیل فشار بخار پایین در دمای نسبتا پایین تبخیر شده و بخارهای آن‌ها آتش‌های ناخواسته و جبران‌ناپذیری را دربربگیرد.
معمولا مایعات قابل اشتعال برحسب اندازه و نوع فراورده، همچنین براساس محیط ذخیره‌سازی در درام‌ها یا تانکرهایی در مقدارهای متفاوت ذخیره می‌گردند. این احتمال وجود دارد که مایعات قابل‌آتش‌گرفتن در داخل ساختمان‌ها ذخیره شوند.
نحوه خاموش کردن آتش بنزین (نفت)
ممکن است برای شما این سوال پیش آمده باشد که چگونه می توان آتش گرفتن نفت را خاموش کرد ؟
پاسخ این سوال این است که برای خاموش کردن آتش‌هایی که با بنزین مشتعل شده‌اند نباید از آب استفاده کرد. اگر این کار را خودتان با قوطی کوچکی که بنزین در آن ریخته‌اید امتحان کنید، می‌بینید که آتش شعله‌ورتر می‌شود و فضای بیشتری را اشغال می‌کند. برای اطفا حریق مایعات قابل اشتعال مثل بنزین و نفت حتما باید از روشی استفاده کرد که اکسیژنی که برای آتش نیاز است را قطع کند به اصطلاح از روش خفه کردن استفاده می‌کنند. یکی از مناسب ترین خاموش کننده برای مایعات قابل اشتعال استفاده از کف است در صورتی که موجود نباشد حتما باید از خاموش کننده های (کپسول آتش نشانی ) پودری، خاموش کننده های حاوی کف و یا ئیدروکربورهای هالوژنه استفاده نمود. سایر روش‌های خفه کردن استفاده از ماسه و شن و پتو نیز هست.
بنزین جزو کدام دسته از حریق‌ها است؟
طبق قوانین مورد تایید ISO مواد نفتی مانند تینر، بنزین، گازوئیل و… جزء دسته حریق نوع B هستند.
چگونه آتش جنگل را خاموش کنیم؟
هنگام دیدن آتش در جنگل بعد از اینکه با آتش نشانی تماس گرفتید و در مورد نحوه آتش و وسعت آن اطلاعاتی دادید می‌توانید نکات زیر را در مهار آتش به کارببرید.
در صورت مواجه شدن با آتش سوزی در جنگل مهم ترین راه کنترل آن در لحظات اولیه این است که با امکانات ابتدایی از قبیل سرشاخه‌های درختان شعله های آتش را به سوی نقاط کم تراکم تر جنگل هدایت کرد. نکته ای که باید توجه داشت اینست که خلاف جهت باد نمی توان آتش جنگل را مهار نمود. نکته دیگری که باید بدانیم نوع آتش را در جنگل کشف پیدا کنیم و متناسب با آن جهت خاموش کردن آتش تدبیر کنیم. اگر آتش با مواد نفتی و یا اتصالات برقی باشد هرگز نباید آن را با آب خاموش کنید، با گذاشتن یک درپوش می‌توانید آن را خفه کنید.
حتما دهان و بینی خود را با روسری و شال یا هر چیز دیگر بپوشانید و مرتبا آن را مرطوب نگه دارید تا گار مونوکسید کربن ناشی از آتش به شما آسیب نرساند و شما را خفه نکند.
اگر ظرفی آتش‌گرفته، آن را حرکت ندهید. شعله را با شن، نمک، پتوى نمناک یا پوشش‌هاى دیگر خفه کنید.
در صورت وجود دریاچه و یا تانکر در نزدیکی محل آتش سوزی سریعا به پمپ آب مجهز کنید و بر روی آتش بگیرید در غیر این صورت با کف و یا فوم با آتش مقابله کنید. استفاده از سنگ و خاک نیز می تواند تا حد زیادی از آتش سوزی جلوگیری کند. با داشتن یک بیل دستی می تواند برای انکار بسیار موثر باشد.
چه آتش هایی را نمی‌توان با آب خاموش کرد؟
ممکن است برای شما هم این سوال پیش آمده باشد که چرا آتش سوزی ناشی از اتصال برق را نباید با آب خاموش کرد؟ هنگامی که آتش سوزی در اثر اتصال برق رخ داده باشد، آب نه تنها به خاموش شدن آتش کمکی نمی‌کند بلکه حتی ممکن است باعث سرایت آن به دیگر نقاط یا حتی برق گرفتگی افراد منجر شود. به دلیل اینکه آب رسانای الکریسیته است و در روند خاموش کردن آتش ممکن است دچار برق گرفتگی شوید. برای خاموش کردن چنین آتشی باید از گازهای دی اکسید کربن استفاده کنید چون این گازها دارای وزن بیشتری هستند و تمام قسمت های سوخته شده را می‌پوشاند تا اکسیژن به آن ها نرسد.
به علاوه آتش هایی که بر اثر مواد نفتی و یا بنزینی به وجود آمده‌اند نیز جزء همین دسته‌اند یعنی نباید آن‌ها را با آب خاموش کرد زیرا خاموش کردن آن با آب نه تنها باعث خاموشی آن نمی‌شود بلکه آن را شعله ورتر می‌کند و بر حریق آن می‌افزاید.
از چه گازی برای خاموش کردن آتش استفاده می شود؟
گاز های مورد استفاده در کپسول های آتش نشانی به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- گاز کربن دی اکسید یا CO2
- هوای خشک
روند استفاده از این گاز ها در کپسول های مختلف متفاوت است و بسته به نوع ماده خاموش کننده ای که در کپسول آتش نشانی استفاده شده دارد.
در صورتی که ماده استفاده شده در کپسول آتش نشانی بر پایه آب باشد، به هیچ وجه نمی‌توان از گاز کربن دی اکسید یا CO2 استفاده کرد، چون استفاده از این گاز باعث می‌شود که آب موجود در کپسول آتش نشانی در زمان اطفاء حریق منجمد شود و به این صورت عملکرد کپسول آتش نشانی به طور کلی بهم می‌ریزد.
پس در چنین شرایطی بهترین انتخاب استفاده از هوای فشرده است، هوای فشرده گزینه مناسب برای استفاده در کپسول های آتش نشانی آب و گاز و کپسول های آتش نشانی فوم می‌باشد.
برای خرید کپسول آتش نشانی فوم و گاز می‌توانید با مجموعه آتشران تماس حاصل فرمایید تا کارشناسان مجموعه به شما مشاوره دهند.
گاز دی اکسید کربن یا CO2 در کپسول های آتش نشانی پودر و گاز، کپسول آتش نشانی CO2 و به طور کلی کپسول هایی که خاموش کننده آن‌ها بر پایه آب نیست استفاده می‌شود. دی اکسید کربن گازی است غیر قابل احتراق، بی‌بو، غیر رسمی وسنگین تر از هوا که داری چگالی ۵/۱ بوده وهادی الکتریسته نیست.
مکانیسم عمل آن هنگام حریق به سه صورت است : ابتدا با تشکیل یک لایه سنگین مقاوم در مقابل عبور هوا، آتش را خفه می‌کند، سپس اکسیژن هوای اطراف حریق راکاهش ونهایتاَ آتش را سرد می‌کند.
شرکت آتشران تولید کننده باکیفیت ترین جعبه آتش نشانی تک کابین، جعبه آتش نشانی استیل، دوکابین فلزی و استیل
واردکننده و تامین کننده تجهیزات و اتصالات آتش نشانی روز دنیا در ایران
برای مشاوره و خرید جعبه آتش نشانی با کاشناسان آتشران تماس بگیرید:
١٨٨٨ ٨٨٦٨ (خط ویژه)
