اطفای حریق چیست؟ تاریخچه، روش‌ها و تجهیزات آتش‌نشانی

کوشش اساسی برای مقابله با آتش‌سوزی‌های خانمان‌سوز و اطفای حریق، رفته‌رفته از چهارصد سال پیش در اروپا آغاز شد. در اواسط قرن نوزدهم، ضرورت برخورد علمی با مسئله‌ی آتش‌سوزی‌های صنعتی کاملاً احساس می‌شد. چراکه ثابت شده بود دیگر شرکت‌های بیمه و واحدهای آتش‌نشانی به‌تنهایی نمی‌توانند با این حریق‌های عظیم مبارزه کنند و باید به کمک دانشمندان به یک راه‌حل اساسی دست یافت.

بر همین اساس، روش‌های علمی برای مهار آتش ارائه شد و این علم در کشورهای پیشرفته، به توسعه و تجهیزات اعلام و اطفاء حریق شهری نیز کمک کرد. این ادارات علاوه بر خاموش کردن آتش، وظیفه‌ی پیشگیری، بازرسی و آموزش ایمنی در برابر حریق را هم بر عهده گرفتند و سرانجام دانش «مهندسی حفاظت از حریق» در اروپا شکل گرفت.

به خصوص با تاسیس اداراتی برای پیشگیری از بروز حریق و نظارت بر رعایت مقررات حفاظت ساختمانی در برابر حریق، ادارات آتش نشانی، در سازمانی که بیشتر منتظر وقوع آتش سوزی بود تا صرفا با آن مقابله کند، به سازمان حفاظت از حریق تبدیل شد و در نهایت منجر به ایجاد دانش تحصیلی مهندسی حفاظت از حریق در اروپا گردید.

شروع تلاش‌های اصولی برای تولید تجهیزات آتش نشانی و ایمنی از 400 سال قبل

در گذشته های بسیار دور نیز امپراتور روم آگوستوس با سازماندهی یک گروه از آتش نشانان (مراقبان) در 24 سال قبل از میلاد مسیح تشکیل داد. این گروه برای بررسی و جلوگیری از آتش سوزی توسعه یافته صورت گرفته بود. در دوران ماقبل صنعتی بسیاری از مراقبان شهرستان ها با صدای زنگ که نشانه هایی از آتش بود مردم را مطلع می کردند. قطعه اصلی تجهیزات آتش نشانی در روم باستان و به اوایل عصر مدرن می‌رسد که به وسیله سطل که درون آن آب وجود داشت با دست به دست کردن آن برای خاموش کردن آتش اقدام می کردند.

یکی دیگر از ابزارهای آتش نشانی تبر بود که مورد استفاده برای جلوگیری از گسترش آتش سوزی و همچنین به دهانه که اجازه می‌دهد گرما و دود برای فرار از ساختمان در حال سوختن بود قرار می‌گرفت. با ایجاد کردن یک قلاب بزرگ طولانی که به طناب به جلو و پایین ساختمان درست می کردند، برای نزدیک شدن راه به آتش مورد استفاده قرار می‌گرفت. هنگامی که مواد منفجره در دسترس بود، آن ها برای این منظور از آن استفاده می‌‍کردند.

اطفای حریق یعنی چه؟

اطفای حریق یا Firefighting به مجموعه اقداماتی گفته می‌شود که با هدف خاموش کردن، کنترل یا هدایت آتش‌های ناخواسته انجام می‌گیرد. اهداف اصلی آن عبارت‌اند از:

• حفاظت از جان انسان‌ها
• جلوگیری از خسارت به اموال
• حفظ محیط‌زیست

نگاهی به تاریخچه‌ی آتش‌نشانی در جهان

در دوران روم باستان، امپراتور آگوستوس گروهی از آتش‌نشانان (مراقبان) را سازماندهی کرد تا در برابر آتش‌سوزی‌ها واکنش نشان دهند. در آن زمان ابزارهایی مانند سطل آب، تبر و قلاب برای خاموش کردن یا کنترل آتش استفاده می‌شد.

پس از آتش سوزی بزرگ لندن در سال 1666، تیپ آتش توسط شرکت های بیمه تشکیل شد. دولت تا سال 1865، زمانی که این تیپ آتش نشانی متروپولیتن لندن شد درگیر نمی‌شد. اولین استانداردهای مدرن برای بهره برداری از اداره آتش نشانی تا سال 1830 در ادینبورگ، اسکاتلند انجام شد. بعد از یک آتش سوزی بزرگ در بوستون در سال 1631، آتش نشانی برای اولین بار در آمریکا تاسیس شد. در سال 1648 در آمستردام جدید (در حال حاضر در نیویورک) نگهبانان آتش، منصوب شد در نتیجه اولین آتش نشانی در آمریکا شروع به کار کرد.

کم کم ماشین آلات مرتبط ساخته شد که بیشتر آن ها منبع آب بزرگ به همراه پمپ دستی‌ای داشتند و بعدها با استفاده از خرید شیلنگ آتش نشانی انتقال آب به محل آتش سوزی انجام می‌شد.

سیستم‌های اطفای حریق

سیستم‌های اطفای حریق به دو دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شوند:

1. سیستم‌های دستی: شامل خاموش‌کننده‌ها، شیلنگ‌ها و تجهیزات قابل حمل که توسط نیروی انسانی به کار می‌روند.
2. سیستم‌های خودکار: شامل اسپرینکلرها، سیستم‌های گازی (CO₂، FM200، Novec 1230)، فوم و پودر خشک که بدون دخالت انسان عمل می‌کنند.

هدف کلی از تشکیل ادارات آتش نشانی و ساخت تجهیزات آن چیست؟

آتش نشانی یا اطفای حریق مجموعه اقداماتی است که برای مقابله با آتش به وسیله خاموش کردن، کنترل و یا هدایت آتش های ناخواسته انجام می گیرد. اهداف آتش نشانی حفاظت از سلامت افراد، جلوگیری از آسیب به اموال و حفاظت از محیط زیست است. آتش نشانی مهارتی بسیار فنی است که احتیاج به دوره های بسیار طولانی چه در زمینه های عمومی مانند مقابله با آتش و چه در زمینه های تخصصی مانند عملیات امداد و نجات دارد.

به شخصی که به صورت تخصصی به مهارت های اطفا حریق آشناست آتش نشان می گویند. سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی سیستمی متشکل از اجزا به هم پیوسته و مبتنی بر نظم و انضباط است که به منظور رسیدن به هدف های خاصی ایجاد شده است، این هدف ها فلسفه وجودی این سازمان را تشکیل می دهند.

در ایران بعد از حدود هشتاد سال سابقه در آتش نشانی و دوره های آموزشی حرفه ای آتش نشانی، برای اولین بار مدرسه و دانشکده آتش نشانی به همت مسئولین محترم سازمان آتش نشانی در تهران و شهرستان‌ها البرز تاسیس شده است.

در مقالات آموزشی بعدی شرکت آتشران (پیشرو در تولید جعبه آتش نشانی و فایرباکس) سعی می‌کنیم که تعاریف اصول اساسی مربوط به خواص اجسام، مخصوصا در ارتباط با آتش سوزی و مقابله با آن به اختصار شرح دهیم تا شما خواننده گرامی و فعالان در زمینه فروش تجهیزات آتش نشانی درک عمیق‌تر و بهتر از ایمنی و آتش نشانی به دست آورید.

مثلث آتش

برای درک بهتر اطفای حریق، باید مثلث آتش را بشناسیم:

• سوخت: ماده‌ای که می‌سوزد
• حرارت: منبع انرژی برای شروع واکنش
• اکسیژن: عامل اصلی ادامه سوختن

🔥 اگر یکی از این سه عامل حذف شود، آتش خاموش خواهد شد.

کلاس‌های آتش و خاموش‌کننده‌های مناسب

آتش‌سوزی‌ها به چند کلاس تقسیم می‌شوند و هر کدام خاموش‌کننده‌ی مخصوص دارند:

اطفای حریق در ایران

در ایران سابقه‌ی فعالیت آتش‌نشانی به بیش از ۸۰ سال می‌رسد. امروز سازمان آتش‌نشانی علاوه بر عملیات نجات و اطفا، وظیفه‌ی آموزش عمومی، بازرسی ایمنی ساختمان‌ها و توسعه‌ی تجهیزات مدرن را بر عهده دارد. همچنین، برای نخستین‌بار مدارس و دانشکده‌های آتش‌نشانی تأسیس شده‌اند تا نیروهای متخصص آموزش ببینند.

جمع‌بندی

اطفای حریق علمی است که از گذشته‌های دور تا امروز پیشرفت زیادی کرده و امروزه با سیستم‌های پیشرفته و تجهیزات مدرن، امکان مقابله سریع‌تر و مؤثرتر با آتش‌سوزی‌ها فراهم شده است.

✅ اگر به دنبال خرید تجهیزات ایمنی، جعبه آتش‌نشانی یا سیستم‌های اطفا هستید، همین امروز با مشاوران ما در شرکت آتشران تماس بگیرید تا بهترین راه‌حل متناسب با نیاز شما ارائه شود.