بروز حوادثی مانند حریق غیر قابل اجتناب است اما می‌توانیم با هوشمندی و انجام مجموعه اقداماتی که از قبل برنامه‌ریزی شده است و اجرایی کردن این برنامه‌ها علاوه بر این که از بروز حوادث و خسارات ناشی از آن جلوگیری کنیم، هزینه‌های سنگین بعد از بروز حوادث را هم متحمل نشویم. در این مقاله از سایت شرکت آتشران به موضوع راه‌های پیشگیری و کنترل خسارت می‌پردازیم.
راه‌های کنترل خسارت
راه‌های مختلفی برای کنترل خسارت وجود دارد که می‌توان در مواجهه با حوادث از آن‌ها استفاده کرد اما در ابتدا باید تجزیه و تحلیل درستی از پتانسیل خسارت بدست آوریم و عواملی که ممکن است باعث خسارت شود به دقت مورد بررسی قرار دهیم و در مرحله بعد برنامه‌ای را برای کاهش بزرگی خسارت ناشی از حریق و همین طور کاهش اثرات این خسارت تدوین کنیم.
لازم است تمامی سازمان‌ها، ارگان‌ها، بیمارستان‌ها و حتی خانه‌ها برنامه کنترل خسارت را جدی بگیرند و اقدامات لازم را از قبل انجام دهند به عنوان مثال اقداماتی نظیر:
- استفاده از خاموش کننده های دستی و کپسول آتش نشانی
- نصب سیستم های اعلام حریق مانند دتکتور دود، آژیر اعلام حریق
- هشداردهنده های نشت گاز
قطعا اجرای برنامه کنترل خسارت هزینه دارد اما با انجام آن می‌توان در دراز مدت از هزینه‌های سنگین بعد از خسارت جلوگیری کرد.
اندازه و پیچیدگی برنامه کنترل خسارت بستگی به محل وقوع حادثه دارد اما چیزی که مسلم است این است که چنین برنامه‌ها و اقداماتی یک امر ضروری است و باید اجرا شود.
چه عواملی باعث ایجاد خسارت می‌شود؟
مواردی که باعث ایجاد خسارت می‌شود به ۲ دسته تقسیم می‌شود:
- عوامل قابل کنترل
- غیر قابل کنترل
اگر نتوان سوخت و یا گرما را از فرآیند حذف کرد در این حالت، سوخت و گرما جزء غیرقابل کنترل محسوب می‌شوند. بنابراین در این موارد باید از راه‌های دیگری برای کاهش پتانسیل خسارت استفاده کرد.
مواردی وجود دارد که یک فرآیند یا عملیات به دلیل یک سری از خصوصیات در گروه قابل کنترل قرار می‌گیرد در عین حال به دلیل خصوصیات دیگری که دارد در گروه غیرقابل کنترل هم قرار می‌گیرد.
برای مدیریت بخش های غیرقابل کنترل از استراتژی متفاوتی نسبت به بخش‌های قابل کنترل استفاده می‌شود. معمولا برای عوامل غیر قابل کنترل سعی می‌کنند تا حد امکان خطر را دور کنند تا شرایط بروز خسارت ایجاد نشود. با این کار در صورتی که اتفاقی بیفتد خسارت ناشی از آن بسیار کمتر خواهد شد.
همواره امکان رخ دادن شرایط اضطراری وجود دارد. بنابراین باید از قبل برای این شرایط واکنش مناسبی طرح ریزی کنیم اما همیشه نمی‌توان احتمال ریسک را به حداقل رساند در این موارد آخرین و بهترین گزینه بیمه در برابر خسارت است.
اگر برای عاملی از واژه غیرقابل کنترل استفاده می‌کنیم منظورمان این نیست که آن مورد به صورت کامل غیر قابل کنترل است بلکه منظورمان این است که در حال حاضر امکان کنترل آن وجود ندارد. برای کنترل خسارت ناشی از حریق ابداعات زیادی انجام شده و همین طور مواردی که قبلا قابل کنترل نبوده توسط این ابداعات قابل کنترل شده است.
به عنوان مثال، راه حل‌های ایمنی مربوط به محل و نحوه استفاده از مایعات قابل اشتعال مورد استفاده در فرآیند صنعتی توسعه پیدا کرده است. جایگزین کردن عرضه حلال های قابل احتراق به جای حلال های قابل اشتعال باعث شده عوامل درگیر در خسارت ها کنترل شود.
برای مدیریت عوامل غیر قابل کنترل باید تلاش بیشتری انجام داد و به دلیل منابع محدود باید تلاش‌هایمان را در محل‌هایی متمرکز کنیم که تاثیر بیشتری روی کنترل خسارت داشته باشند.
استراتژی اداره کردن خسارت ناشی از عوامل قابل کنترل
استراتژی که برای مدیریت خسارت ناشی از عوامل قابل کنترل استفاده می‌شود شامل ۲ روش اصلی است:
- پیشگیری
- کنترل
پیشگیری
در روش پیشگیری راهبردها و رویه هایی را به کار می‌گیریم تا بتوانیم عوامل احتمالی خسارت را به حداقل ممکن برسانیم.
انسان‌ها و رفتار آن‌ها می‌تواند نقش کلیدی در پیشگیری و کنترل خسارت داشته باشد. بنابراین یکی از بهترین راهبردها آموزش در زمینه رفتار درست به افراد و کارکنان است. مانند آموزش درباره توزیع و استفاده مناسب از مایعات قابل اشتعال و یا منع و جلوگیری استعمال دخانیات توسط افراد
کنترل
ممکن است تلاش‌های مربوط به پیشگیری با شکست مواجه شود. در این صورت از استراتژی کنترل برای مدیریت کردن خسارت استفاده می‌شود. در واقع زمانی که حریق شروع شده از آیتم های کنترلی با هدف به حداقل رساندن خسارت و کنترل سریع حریق استفاده می‌شود.
معمولا اولین واکنش استفاده از اطفاء دستی برای کنترل و اطفا حریق است که توسط کارکنان سازمان، تیم های واکنش در شرایط اضطراری و یا آتش نشانی انجام می‌شود. البته می‌توانیم از ترکیب چند راهکار ممکن و قابل اجرا استفاده کنیم که با توجه به شرایط باید تصمیم‌گیری کرد.
نحوه عملکرد انواع سیستم‌های پیشگیری از حریق
- سیستم هایی هستند که پیشرفت و گسترش حریق را محدود می‌کنند. مانند درب های خودکار ضد حریق، شیرهای قطع خودکار سوخت
- سیستم هایی هستند که به صورت حسگر عمل می‌کنند مانند سیستم های هشداردهنده مانند آژیر اعلام حریق. این نوع سیستم‌ها در کنترل واقعی حریق تاثیری ندارد اما با هشدار دادن در شرایط اضطراری باعث می‌شوند واکنش بهتری انجام شود.
- سیستم هایی است که به طور واقعی حریق را کنترل می‌کنند مانند تخلیه عوامل اطفاء به طور مستقیم روی حریق و کنترل یا اطفاء بدون دخالت انسان.
برای طرح ریزی یک استراتژی کنترلی می‌بایست قبل از وقوع یک حریق واقعی تمامی عوامل را به دقت بررسی کنیم. هر چقدر در پیش بینی ماهیت شرایط اضطراری موفق تر عمل کنیم، واکنش بهتری هم در زمان لازم می‌توانیم نشان دهیم. باید رویه هایی مربوط به روش‌های مناسب برای کنترل وضعیت از قبل طرح ریزی شود و تمام آیتم های مورد نیاز برای رفتار مناسب در شرایط اضطراری پیش بینی شده باشد مانند رویه‌های فرار
همان طور که قبلا هم گفتیم کارکنان باید آموزش ببینند تا بتوانند در شرایط اضطراری اقدام مناسب را انجام دهند حتی اگر اقدام مناسب فرار باشد.
